Home  Groeten  Luisteren  Contact maken  Baby's  Stress  Waarheid  Eerlijkheid  Waardering  Manipuleren  NLP  Liefde  Dating  Flirten  Sollicitatie  Verkoop  Toespraak  Presentatie  Vergaderen  Pengebruik  Roken  Aanspraak  Assertiviteit  Ruzie  Agressie  Macht  Man/vrouw  Samen in bed  Kinderen  Op school  Onderwijs  Op kantoor  Sport  Spiegelen  Gedachtenlezen?  Dieren
 


bol.com Partner



De ruimte waar iemand verblijft en hoe die deze heeft ingericht, kan veel over hem
vertellen
Lees alles over lichaamstaal in
het boek van lichaamstaalexpert
Frank van Marwijk

Bestel het boek LICHAAMSTAAL bij
bol.com of Managementboek.nl


Lichaamstaal tijdens de coronacrisis


Het coronavirus heeft veel effect op hoe we met elkaar om (mogen) gaan en op onze lichaamstaal. Het lijkt misschien gek om dit te lezen op een site over lichaamstaal, maar we dringen erop aan je in het contact met anderen te houden aan de volgende regels:
  • Geef geen hand bij groeten, kennismaking of felicitatie
  • Was je handen vaker dan je misschien gewend bent
  • Droog je handen met een papieren handdoekje
  • Hoest of nies in de binnenkant van je elleboog
  • Gebruik papieren zakdoekjes om je neus te snuiten
  • Raak je eigen gezicht zo min mogelijk aan
  • Blijf op anderhalve meter afstand van anderen
  • Blijf zo veel mogelijk thuis als je werk het toelaat
  • Blijf thuis bij verkoudheid, hoesten, keelpijn of koorts
  • Blijf ook thuis als een van je gezinsleden koorts heeft
Meer lezen over de consequenties van het coronavirus op lichaamstaal:
Lichaamstaal in tijden van het coronavirus

Afstand en nabijheid

Let op! Tijdens de coronacrisis
anderhalve meter afstand houden!

De persoonlijke ruimte of intieme zone vormt een soort luchtbel om ons heen. Wie
daar ongevraagd in komt, kan rekenen op een afwerende of nijdige reactie.

Afstand en nabijheid

Zo'n driekwart meter van mijn neus,
daar loopt mijn lichaamsgrens, ja heus,
En al die onbebouwde lucht ertussen
Die is van mij, een lucht(ig) kussen.
Dus vreemdeling, tenzij je me begeert,
wil ik dat je manieren leert.
Passeer die grens vooral niet ruw:
Ik zal niet schieten, maar ik spuw.

(Auden 1965, vertaling F.R. Oomkes)

Close of afstandelijk

De afstand die we bewaren ten opzichte van de mensen waarmee we communiceren, zegt veel over de relatie die we met hen hebben en het contact dat we op dat moment met hen wensen. We passen voortdurend onze afstand tot anderen aan, afhankelijk van de situatie waarin we ons verkeren en de mate waarin we ons vertrouwd voelen. De afstand die we in acht nemen tijdens onze interacties heeft meerdere functies. Zo kan het iets zeggen over de mate van persoonlijkheid van de onderlinge relatie of het gespreksonderwerp. De tussenruimte maakt een gesprek afstandelijk, zakelijk of intiem. Afstand heeft ook een rol in de gespreksregulatie. Wanneer we het gesprek willen beëindigen, vergroten we gewoonweg de afstand tot de ander. Door de afstand juist kleiner te maken, kan het gesprek intiemer worden. We moeten daarbij wel opletten dat we dat op een goed moment en bij de juiste persoon doen. Als we te dichtbij iemand komen, zonder dat hij daar op rekent, kunnen we hem juist afschrikken. Door de afstand die je bewaart tot een ander kun je ook aangeven of je sowieso wel een gesprek met hem wil hebben.

Afstand bewaren

Wanneer je op straat een bekende ziet naderen waarmee je geen gesprek wilt aangaan, zul je proberen de afstand waarin je elkaar zult gaan passeren zo groot mogelijk te houden. Als je hem dan ook nog zo laat mogelijk aankijkt, zal dit de kans dat hij meer tegen je zal zeggen dan alleen hallo, aanzienlijk verkleinen. Evenals bij andere lichaamstaal verloopt dit proces voor het grootste deel onbewust, maar als je bemerkt dat je zelf bijna tegen de gevels van de huizen langs de straat loopt, terwijl de ander zowat van de stoeprand valt, kun je begrijpen hoe het met jullie onderlinge verhouding gesteld is. Deze relatie is - in ieder geval op dit moment - niet zo close.

Gespeksregulatie

Zoals eerder genoemd speelt afstand, samen met aankijken en hoofdknikken, een rol bij het aangeven van het begin en het einde van een gesprek. Als we het gespek willen beëindigen kijken we weg van de ander en vergroten de onderlinge afstand. Door afstand of nabijheid kunnen we ook aangeven hoe intiem en hoe persoonlijk we de onderlinge relatie of het gespreksonderwerp definiëren. Soms is het een kunst om de juiste afstand te bepalen tot je gesprekspartner. De keuze daarvan blijkt namelijk aan heel wat (ongeschreven) sociale en culturele regels gebonden.

Nabijheid spreekt luider dan woorden

'Je staat me te na' is een uitdrukking die zeer goed de betekenis van nabijheid weergeeft. In tegenstelling tot andere uitdrukkingen, kun je deze uitdrukking in veel gevallen letterlijk nemen. Een kind dat huilend van school komt, wordt het best getroosd door een moeder die door haar hurken gaat om de de afstand tot het kind te verkleinen.
De hechtheid van onze relaties is te zien aan de afstand die we bewaren.

Evenals aanraking is ook lichamelijke nabijheid van de mensen van wie we het meest houden belangrijk. We lijken niet zonder de nabijheid van andere mensen te kunnen. In het televisieprogramma Big-Brother hebben we kunnen zien dat zelfs een groep mensen die elkaar niet kent, in een korte tijd blijk geeft van de behoefte om dicht bij elkaar te zijn en zelfs om elkaar veel aan te raken. De afstand die we bewaren tot anderen beïnvloedt de gesprekken die we met hen voeren en de onderlinge relatie. In sommige gevallen wordt er om deze reden bewust voor gekozen om juist een grotere afstand te handhaven. Een psychotherapeut zal letterlijk en figuurlijk afstand moeten bewaren ten opzichte van zijn cliënten. Een gezinslid of een intieme bekende van de therapeut, zou niet door hem kunnen worden behandeld vanwege het ontbreken van voldoende professionele afstand.

cultuurverschillen

Het gebruik van de juiste afstand tussen gesprekspartners kent vele ongeschreven sociale regels. Deze regels kunnen per cultuur verschillen. Zo houden Japanners en Arabieren tijdens een gesprek een kleinere afstand aan dan Amerikanen of Europeanen. Dit kan soms lastig zijn wanneer de inwoners van de verschillende continenten met elkaar onderhandelen. De ene persoon kan dan proberen de onderlinge afstand te vergroten om zich op zijn gemak te voelen, terwijl de ander om dezelfde reden deze afstand juist probeert te verkleinen. Dit vindt volslagen onbewust plaats. Geen van tweeën heeft waarschijnlijk op zo'n moment in de gaten wat er aan de hand is. Voor anderen echter die dit schouwspel van een afstand gadeslaan, kan dit wel een komisch gezicht zijn. Edward T. Hall, een Amerikaanse antropoloog die een studie gemaakt heeft van de afstanden die mensen aanhouden, beschrijft een situatie waarbij hij een Amerikaan een lange gang door ziet terugdeinzen voor een 'opdringerige' buitenlander die juist probeert om dichterbij hem te komen.

persoonlijke verschillen

Behalve culturele verschillen, zijn er ook persoonlijke verschillen in de afstand die mensen tot elkaar bewaren. Dit heeft onder andere te maken met opvoeding, ervaring, geestelijke gezondheid en karakter. In zichzelf gekeerde mensen lijken meer ruimte om zich heen nodig te hebben dan mensen die sterk op anderen zijn gericht. In psychiatrische klinieken valt het op dat patiënten die depressief of achterdochtig zijn, als vanzelf een grotere afstand tot anderen aanhouden. Een hypomane (overmatig vrolijk gestemde) patiënt daarentegen, kan lichamelijk zo dichtbij de hulpverlener komen, dat deze zich daar erg onprettig bij gaat voelen. Ook bij gevangenen die een geweldsmisdrijf hebben gepleegd, wordt waargenomen dat ze meer vrije ruimte om zich heen nodig hebben dan andere gevangenen. De hoeveelheid ruimte die we nodig hebben heeft ook te maken met de mate van verwantschap met de ander. We hebben blijkbaar minder ruimte nodig in ontmoeting met mensen die we langer kennen en die we graag mogen, dan bij vreemden. We volgen steeds dezelfde patronen bij het bewaren van afstand tot anderen. Hoewel er onderlinge verschillen zijn, en ieder voor zich een bepaalde afstand tot een ander het prettigst vindt in een bijhorende situatie, zijn er hierin ook algemeenheden vast te stellen. Rekening houdend met individuele en culturele verschillen heeft Hall de interpersoonlijke ruimtes verdeeld in 4 verschillende zones, te weten:

De intieme zone

In de intieme zone, begrensd door een armlengte afstand, ontmoeten verliefden elkaar innig, maar ook kunnen twee personen er op vertrouwelijke manier met elkaar spreken en emoties met elkaar delen zoals tederheid, troost en bescherming. Je bent hier zo dichtbij dat je elkaar ruikt en elkaars lichaamswarmte kunt voelen. Je hoort, ruikt en voelt ook elkaars adem. Je bent misschien te dichtbij om de ander zijn gezichtsuitdrukking goed te kunnen waarnemen, maar je kunt zijn pupillen groter en kleiner zien worden. Om elkaar te verstaan hoef je alleen maar te fluisteren. Wanneer iemand onze intieme zone betreedt reageren we daar fysiek op. Het adrenalinepijl stijgt, we gaan transpireren en ons hart slaat sneller om meer bloed naar de spieren en de hersenen te pompen. Deze reacties betekenen in biologisch opzicht dat we ons gereed maken voor een handeling: wegrennen van een vijandige indringer, vechten of een geliefd persoon omhelzen en kussen. Om de ander toe te laten in deze intieme zone zul je voldoende om hem moeten geven of hem genoeg vertrouwen. Dit laatste geldt zeker ook voor de medische hulpverleners zoals huisarts en tandarts die we in deze zone toelaten om ons te behandelen. Anderen zullen we liefst weren uit dit gebied. Als we toch een vreemde moeten toelaten in deze ruimte, bijvoorbeeld in een volle tram of in een lift, zullen we op alle mogelijke manieren laten blijken dat we geen intimiteit wensen. We wenden ons hoofd af, voorkomen oogcontact, spreken niet en sluiten ons af door een gesloten houding met gekruiste armen. Als we de ander per ongeluk aanraken, zullen we onze spieren spannen en ons excuseren. Ook geweldsincidenten zoals aanranding en ander agressief gedrag, vinden plaats binnen de intieme zone. De ongewenste betreding van dit gebied is een van de dingen die ons het meest krenken.

In de persoonlijke zone kun je elkaar de hand schudden
en met normaal stemvolume met elkaar praten.

De persoonlijke zone

De meeste gesprekken vinden plaats in de persoonlijke zone. Deze zone sluit aan op de vorige. Wanneer je iemand op straat tegenkomt kun je deze afstand bewaren en hem daarbij nog makkelijk de hand schudden. Je kunt met hem in gesprek treden zonder luid te hoeven spreken. Tijdens het gesprek heb je genoeg mogelijkheid om elkaar aan te kijken en weg te kijken. Alle gezichtuitdrukkingen en armbewegingen van de ander zijn goed te zien. Deze zone biedt ruimte aan de gespreksdeelnemers en kan een eventuele derde persoon de gelegenheid bieden om deel te nemen aan het gesprek. Toch biedt deze zone ook nog genoeg veiligheid om ook over vertrouwelijke zaken met elkaar te spreken. Als je een grotere afstand dan deze zou aannemen, zou het veel lastiger zijn om op vertrouwelijke basis met elkaar te spreken. Indien je dit toch probeert, zul je door de ander waarschijnlijk als afstandelijk beschouwd worden.

In een rij met vreemden zul je nog proberen genoeg afstand te houden om de anderen
uit je intieme zone te houden.

De sociale zone

Aansluitend aan de persoonlijke zone bevindt zich de sociale zone. Hierbinnen vindt het sociale contact op verjaardagsfeestjes, tijdens maalijden en vergaderingen plaats. In deze zone kunnen zich objecten bevinden, die de onderlinge afstand benadrukken, zoals een tafel of een loket. Je spreekt er met elkaar, zonder de ander te kunnen aanraken. Als je iets wil bespreken dat niet al te persoonlijk is, maar wat ook niet iedereen hoeft te horen, is deze zone erg geschikt. In contact moet je elkaar hier wel aankijken, maar dit is niet moeilijk te verdragen omdat je genoeg ruimte hebt om ook even weg te kijken. Als we vreemden ontmoeten in deze ruimte, bijvoorbeeld wanneer ze tegenover ons in de trein komen zitten, is het niet makkelijk om ze te negeren. Als we geen contact maken, toont de ander vaak tekenen van onrust. Ze staan of zitten soms in een krampachtige houding, zijn verdiept in krant of tijdschrift, of kijken naar buiten. In ieder geval zullen zij hun best doen om oogcontact te vermijden. Zelf voelen we ons ook onprettig in zo'n situatie en zullen soortgelijk gedrag vertonen. We ervaren het dan als een opluchting als de ander vertrekt. Meestal is het beter om in zo'n situatie wel even aandacht aan de ander te besteden. Meestal is groeten genoeg om de spanning te doorbreken, maar vaak zal er ook wel een gesprek ontstaan.
In de publieke zone kunnen we groeten terwijl we afstand bewaren. We hoeven dan
geen gesprek aan te gaan.

De publieke zone

In de publieke zone kunnen we een grotere groep mensen toespreken. Het is het gebied waarin we mensen groeten als we er geen gesprek mee willen voeren. Mensen met wie we beslist geen contact willen, bijvoorbeeld omdat ze dronken zijn, houden we ook graag op deze afstand. Alle openbare zaken die vragen om een afstandelijke, neutrale houding handelen we er in af. We voeren er groepsgesprekken en onderhandelingen. De mannequin showt er haar kleren en de leraar geeft er les. Je ziet mensen niet meer individueel maar als een groep die je toespreekt of voor wie je toneel speelt. Er moet luid en duidelijk worden gesproken om verstaanbaar te zijn. Omdat iedereen de spreker kan horen, gaat het om onpersoonlijke informatie. Op deze afstand kan oogcontact met een vreemde erg hinderlijk zijn. Denk maar aan de situatie in een restaurant waar je ogen de blik van iemand aan een andere tafel vangen. Je wilt hem of haar niet aankijken, maar de blik blijft trekken. Steeds weer moet je zien of de ander je nog aanstaart. Telkens ook blijkt de ander nog steeds naar je te kijken; logisch, want die ander is ook verstrikt in ditzelfde spel.

En verder?

Na de publieke zone houdt de beschrijving van Hall op. Dit zou betekenen dat er buiten de afstand van zo'n 8 meter niet meer wordt gecommuniceerd. Dit is natuurlijk niet waar. In de oorspronkelijke beschrijving van Hall is elke afzonderlijke zone weer onderverdeeld in twee subzones, namelijk de dichtbije en de verre. Zo beschrijft hij dus een dichtbije intieme zone en een verre, een dichtbije persoonlijke zone en een verre, enzovoort. Je zou dus kunnen zeggen dat er eigenlijk acht zones zijn, maar Hall heeft dat niet zo benoemd. Hall beschrijft overigens geen duidelijke reden voor deze keuze van onderverdeling en veel hedendaagse schrijvers over lichaamstaal laten deze onderverdeling maar helemaal achterwege. Mogelijk omdat ze de onderverdeling van de vier zones in elk weer twee andere overbodig of onduidelijk vinden. Zelf heb ik er voor de duidelijkheid ook voor gekozen om de onderverdeling van elke zone achterwege te laten. Als dat veel vragen gaat oproepen, kunnen ze altijd nog worden toegevoegd. (Dat is toch wel een voordeel van Internet ten opzichte van een boek!) Hiermee is alleen het probleem van de ruimte voorbij de publieke zone (de verre publieke zone) nog niet opgelost. Daarom voeg ik er in mijn beschrijving van de zones, gewoon een eigen zone bij. Hierover dus geen boze brieven naar Edward T. Hall!

De buitenliggende zone

Buiten de acht meter is een gesprek voeren erg lastig. We kunnen deze afstand nog wel met stemverheffing overbruggen. Non-verbaal maken we daarbij meer gebruik van armbewegingen. Het is immers niet meer goed mogelijk om de ander zijn gezicht duidelijk te onderscheiden. Voor het op deze afstand toespreken van publiek, bijvoorbeeld in een concertgebouw of kerk is minimaal een microfoon nodig. Het is minder makkelijk om feed-back van het publiek te krijgen dat zich op deze afstand bevindt. De spreker zal zich dus ook meer richten op de mensen die zich op de eerste rijen bevinden, en dus in de (dichtbije) publieke zone. Naar bekenden die we op straat zien lopen op deze afstand, kunnen we nog zwaaien. Deze afstand biedt echter ook de mogelijkheid om dit achterwege te laten en voor te wenden dat we de ander niet hebben gezien. Als een bekende op ons komt toelopen, zullen we hem in ieder geval hier nog niet groeten. We zullen wegkijken, totdat hij op enkele meters is genaderd.


Video


Een experiment met lichaamstaal in de lift
De onuitgesproken regels van afstand en nabijheid.
Met Hans Kesting en Frank van Marwijk


Sinds de uitbraak van corona moeten we anderhalve meter afstand van elkaar houden. Dat is ongemakkelijk in sociaal contact. Maar op andere momenten vinden we het juist prettig om afstand te kunnen houden. En dat gold al ruim vóór de coronacrisis. Voor de lichaamstaal van afstand en nabijheid gelden namelijk onuitgesproken regels. Voor het VARA-programma Circus Pavlov onderwerpt presentator Hans Kesting de bezoekers aan de Euromast in Rotterdam aan een lichaamstaal-experiment in de lift. Hij spreekt daarover met lichaamstaaldeskundige Frank van Marwijk.

Kleine ruimtes werken benauwend. Mensen staan namelijk in je intieme zone en dat vinden we niet prettig, waardoor we ons anders gaan gedragen. We maken ons klein, spannen onze spieren en zorgen ervoor dat we niemand aanraken. Voorbeelden van dit soort situaties zijn de trein, de tram en de lift. In de lift van de Euromast hebben we daarom een experimentje gedaan.



Meer video's

tekst: Frank van Marwijk.
© Bodycom Lichaamscommunicatie

Manipuleren kun je leren

geschreven door lichaamstaalexpert
Frank van Marwijk


Meer dan 30.000 exemplaren!
Bestellen via Managementboek
Bestellen via Bol.com

Informatie

Indien u belangstelling heeft voor een presentatie over lichaamstaal binnen uw bedrijf of vereniging dan geven wij hierover graag meer informatie.

Bodycom Lichaamscommunicatie
Voorschoten
K.v.K. Haaglanden 28088572
https://www.lichaamstaal.nl
e-mail:
telefoon: 06 16024219


Ademhaling: luchtige communicatieDe ruimte waar iemand verblijft en hoe die deze heeft ingericht, kan veel over hem vertellen











Boeken op onderwerp:
lichaamstaal
relativeren
afstand
reizen
communicatie
relatie
ruzie

Doe niet zo moeilijk
De kunst van het relativeren
Doe niet zo moeilijk - de kunst van het relativeren
Een nieuwe uitdaging? Zet dan je schouders eronder! Valt het uiteindelijk tegen? Haal dan je schouders op! #lichaamstaal #relativeren.

Bestellen bij:
Managementboek.nl
Bol.com

Meer over relativeren


Manipuleren kun je leren
Meer dan 30.000 exemplaren!
Manipuleren kun je leren
Frank van Marwijk schrijft over subtiele lichaamstaal en beïnvloeding via onbewuste kanalen in zijn boek Manipuleren kun je leren

Bestellen bij:
Managementboek.nl
Bol.com


Het groot complimentenboek
Het groot complimentenboek
Er is nu een vernieuwde druk van Het groot complimentenboek .

Bestellen bij:
Managementboek.nl
Bol.com

Meer complimenten


Lichaamstaal bij baby's
Lichaamstaal bij baby's
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk.

Meer informatie
Hier bestellen.


Boek: Lichaamstaal
Alles wat je moet weten om mensen te begrijpen en te beïnvloeden.
Lichaamstaal, Frank van Marwijk
Het standaardwerk op het gebied van non-verbale communicatie.

Bestellen bij:
Managementboek.nl
Bol.com





Nieuwe pagina's:
Lichaamstaal in het onderwijs
Complimenten in relaties
Persoonlijke lichaamstaal
Combinaties van lichaamssignalen
Ruzie maken
Expressiespel
Schaduwen lezen?
Ogentest
Gedachtenlezen?
Ik weet het niet...

Laatste artikelen:
Evenwicht werk en privé
Flexibel doelen stellen
Grip op emoties
Representatief overkomen
Urgent en belangrijk
Les in mensenkennis
Verspillingen voorkomen
Sprakeloze aansturing
Speelse complimenten
Hoe gemiddeld ben je?
Nieuwjaarsconference
Geslaagde voornemens
Meer structuur

Meer artikelen van
Frank van Marwijk