Home  Basis  Uiting  Praktijk  Manager  Workshops  Boeken  Overzicht
 managementartikelen


 


bol.com Partner

Hoe betrouwbaar is een sollicitatiegesprek?

Lees alles over lichaamstaal in
het boek van lichaamstaalexpert
Frank van Marwijk

Bestel het boek LICHAAMSTAAL bij
bol.com of Managementboek.nl

Frank van Marwijk Zo beheerst u de onderstroom
Artikel van Frank van Marwijk

De artikelen van Frank van Marwijk verschijnen tweewekelijks op www.managersonline.nl

Kijk hier voor het overzicht op deze site: artikelen van Frank van Marwijk voor managers.


Zo beheerst u de onderstroom

Problemen kunnen soms blijven bestaan vanwege onjuiste veronderstellingen, weerstanden, onzekerheden of onderliggende belangen van medewerkers. Een probleem kan bijvoorbeeld een schijnveiligheid bieden, waardoor sommige mensen er geen heil in zien om ook maar iets te veranderen. Een probleem kan een lijmmiddel zijn of andere onderliggende problemen maskeren. Soms worden er moedwillig problemen opgeworpen om anderen in diskrediet te brengen. In mijn laatste artikel Wat is nu eigenlijk het probleem? onderstreepte ik het belang van de diepteanalyse van problemen. Welke stroming vindt er onder de oppervlakte plaats?

Dit laatste artikel kreeg veel positieve reacties en riep ook vragen op. Daarbij kreeg ik de concrete vraag om verder in te gaan op de dieptestructuur van de communicatie. Waarom laat de onderstroom tussen mensen zich zo lastig toetsen? Hoe kun je hiermee omgaan? Op deze uitnodiging ga ik graag in omdat de dieptestructuur van de communicatie de rode draad vormt die veel artikelen die ik voor Managersonline.nl heb geschreven verbindt. En ook mijn boeken Manipuleren kun je leren en Manipuleren op je werk gaan specifiek over de omgang met indirecte en moeilijk tastbare communicatievormen. Zo beheerst u de onderstroom!

Zo liggen de verhoudingen
In de kleuterklas van mijn zoontje deed een jongetje van vijf angstvallig zijn best om een extra stoel te reserveren. Hij maakte zich breed en riep tegen een ander kind: 'Bezet! Hier mag je niet zitten!'. Het andere kind droop af. Even later bleek dat het eerste kind alleen ruimte voor zichzelf wilde creëren. Hij wilde helemaal niemand specifiek naast zich hebben. Ik besefte dat kinderen van die leeftijd al bezig zijn met betrekkingsvraagstukken. Ze willen weten wat (ook letterlijk) hun plek is. Dit verloopt niet altijd even tactisch. Een kind van die leeftijd zegt rustig: 'Ik wil niet met je spelen, want ik vind je niet lief!'. Volwassenen zijn wat subtieler en leren zich te uiten in verhulde taal. Ook de onderlinge gedragingen tussen mensen zijn niet altijd zo doorzichtig. Dat betekent dat wat mensen zeggen of doen niet altijd hun gedachten weerspiegelt. Soms spelen er gevoelens zoals onzekerheid, frustratie, afgunst of trots die bepalend zijn voor wat iemand zegt en doet. En het kan zelfs zijn dat mensen zich er helemaal niet bewust van zijn dat wat zij zeggen en doen daarmee te maken heeft.

Oppervlakte- en dieptestructuur
In mijn artikel: Let op de bewegingen in uw team sprak ik voor het eerst over de communicatiestructuren in de groepscommunicatie. Daarbij maakte ik verschil tussen de oppervlakte- en de dieptestructuur. Elk teamlid heeft een relatie met elk ander teamlid. Sommige medewerkers hebben iets meer met elkaar dan met sommige andere teamleden. Soms kunnen bepaalde collega’s zeer goed met elkaar overweg en dan weer is het haat en nijd. Telkens veranderen de onderlinge verhoudingen en steeds gebeurt er weer wat anders tussen de mensen. De afwisselende onderlinge verhoudingen maken de groep dynamisch.

De oppervlaktestructuur van de communicatie gaat over elke communicatieve uitwisseling die van buitenaf waar te nemen is. Tijdens een vergadering bijvoorbeeld, kunt u luisteren naar wat mensen zeggen. Verder kunt u ook verschillende non-verbale interacties waarnemen. U kunt ontdekken wie op wie reageert en welke zichtbare emoties daarbij een rol spelen. U kunt deze inbreng labelen als al dan niet constructief voor de voortgang en daarop anticiperen. Het kennen van de oppervlaktestructuur in de groep geeft u handvatten om de communicatie te sturen. U kunt daarvoor simpelweg reageren op wat u hoort en ziet.

Dan bestaat er de dieptestructuur van de communicatie. De laatste tijd wordt dit vaak onderstroom genoemd. Daarbij gaat het niet om het gedrag wat mensen tonen, maar om hun onderliggende drijfveren, verwachtingen en wensen. Het betreft de - al dan niet bewuste - motivaties die aan hun gedrag ten grondslag liggen. De dieptestructuur is niet vanaf de buitenkant te zien. Hier betreedt u het terrein van dubbele boodschappen, onderliggende conflicten en andere verborgen verhoudingen. Omdat het hier gaat om de gedachtes en (voor)oordelen die mensen niet uitspreken en de gevoelens die mensen niet tonen, is daar lastig de vinger op te leggen. Toch kan juist deze dieptestructuur bepalend zijn voor de kwaliteit van de communicatie en soms voor het succes van projecten.

Communiceren over inhoud of positie
Bij de communicatie aan de oppervlakte gaat het bijna altijd over de inhoud. Dat zijn de meningen en voorstellen die iemand verwoordt over een onderwerp waarover gesproken wordt. De uitwisseling hierover vindt vooral plaats door verbale argumentatie.

Bij de dieptestructuur staan vooral de eigen positie binnen de groep en de onderlinge verhoudingen centraal. Daarbij spelen (on)zekerheden van medewerkers een rol. Belangrijk zijn vragen als:
  • Wie neemt de (informele) leiding? (macht)
  • Vind ik jou aardig en jij mij? (sympathie)
  • Hoor ik erbij en word ik betrokken (erkenning).
  • Word ik begrepen, gerespecteerd en gewaardeerd? (respect/waardering)
  • Word ik wel gezien? (aandacht)
Dit soort vragen worden zelden uitgesproken. Het gaat immers niet om harde waarheden over je eigen positie en de onderlinge verhoudingen, maar om veronderstellingen met betrekking tot je positie en de onderlinge verhoudingen zoals: 'ik denk dat hij denkt dat ik denk...'. Een aspect van de dieptecommunicatie is het toetsen van die veronderstellingen: 'als ik dit zeg, en hij reageert zo, dan klopt het inderdaad dat hij denkt dat ik van mening ben dat... ‘.

Uitspelen in plaats van bespreken
Iedereen wil graag zijn positie in het team duidelijk krijgen. Maar in plaats van dat medewerkers daarover open spreken, spelen zij hun gedachten liever uit via de alledaagse contacten en de inhoudelijke onderwerpen die de revue passeren. Daarmee bouwen ze voor zichzelf een zekere veiligheid in. Het is immers best eng om te vertellen hoe je over je collega's en over jezelf denkt - als je dat al weet! Twee collega's kunnen elkaars gedachten over een derde collega gemakkelijk vergelijken door een roddel te droppen of door informatie in te winnen in de wandelgangen. Verhoudingen kunnen ook worden uitgespeeld door een collega openlijk te steunen in zijn mening of door zich juist te verzetten tegen zijn voorstellen.

Dit maakt weliswaar de verhoudingen duidelijk, maar dit gaat vaak ten koste van de inhoud. In mijn artikel: Manipuleren aan de vergadertafel gaf ik enkele voorbeelden van hoe de deelnemers aan een vergadering een agendapunt kunnen gebruiken om hun eigen positie de verduidelijken. Zo wordt de mening van medewerker 3 gevormd doordat hij zich miskend voelt. Iemand anders lijkt met de eer te gaan strijken voor iets waar hij zelf nooit de waardering voor kreeg. Vanwege afgunst presenteert hij zich nu als tegenstander van het plan. De kans is groot dat hij zelf niet eens in de gaten heeft dat dit zijn motivatie bepaalt. Als manager kunt u deze medewerker omturnen in een voorstander door hem tijdig te betrekken en hem daarmee erkenning te geven voor zijn aandeel. Deze casus heb ik verder uitgewerkt in Manipuleren op je werk. Hier gaat het erom hoe dit soort processen tot stand komen.

Gebrek aan erkenning
Gebrek aan erkenning is een item dat vaak in de dieptestructuur van teams optreedt. Dit komt dan steeds in een andere vorm weer op tafel. Als een medewerker zich niet erkend voelt, zult u merken dat hij steeds zijn eigen rol binnen het geheel ter discussie stelt, ook naar aanleiding van onderwerpen waarbij dat niet ter zake lijkt te doen. Deze medewerker maakt graag vergelijkingen tussen zijn eigen functie en die van anderen en laat vooral blijken er voortdurend alleen voor te staan. Zoals gezegd zijn de voorbeelden steeds verschillend. Deze persoon krijgt veel weerstand van collega's die de aard van de inbreng onderhand herkennen en de persoon in kwestie ziet deze weerstand als het bewijs om (weer) niet gehoord te worden.

Vat op de dieptestrutuur
De dieptestructuur tussen medewerkers bestaat vanwege onuitgesproken veronderstellingen, drijfveren en motivaties. Mensen zijn zich daar zelf niet altijd bewust van. Dat maakt de dieptestructuur lastig te doorgronden. Toch is het soms wel mogelijk om hierover conclusies te trekken. Dit doet u niet door alleen maar te luisteren wat uw medewerkers concreet zeggen of te kijken hoe ze hun werk uitvoeren. Belangrijker is te zien wanneer ze aarzelen en te luisteren naar wat zij tussen de regels door lijken te zeggen. Klinkt een opmerking ironisch? Oogt een blik verwijtend? Ontdekt u wellicht andere emoties? Gedraagt een medewerker zich irrationeel? Dan is het goed om eens na te denken wat dat zou kunnen betekenen. Natuurlijk kunt u een medewerker direct confronteren met zijn manier van doen, maar het is de vraag of u daarmee altijd helder krijgt wat er gaande is. Soms kunt u iets duidelijk krijgen door uw veronderstellingen uit te spelen. Let er dan op hoe de medewerker reageert.

Stuur de verhoudingen
Als u uw voelsprieten uitsteekt, kunt u veel leren over de onderlinge verhoudingen die bestaan in uw team. Medewerkers die goed met elkaar overweg kunnen, kijken elkaar bijvoorbeeld vaker en langer aan. Zo geven ze te kennen dat ze elkaar steunen. Rivalen zullen elkaars aanblik eerder vermijden, tenzij ze rechtstreeks met elkaar in de strijd gaan. Ook verandering van mimiek kan een aanwijzing geven. Veel mensen zijn zich vaak weinig bewust van wat hun gezicht laat zien en zelfs mensen die er in geoefend zijn om hun emoties te verbergen tonen soms een kort moment een andere expressie. Ook houding, bewegingen, afstand en nabijheid kunnen u tonen hoe de medewerkers op dat moment met elkaar overweg kunnen.

In mijn vorige artikel schreef ik dat de dieptestructuur tussen mensen zich lastig laat toetsen, waardoor uw veronderstellingen op dat gebied hypothetisch zullen blijven. De indruk die u hebt, dient u steeds in de context van het moment te plaatsen en zelfs dan kunt u er vaak nog niet altijd conclusies aan verbinden. Maar dat is ook niet altijd nodig. U hoeft uw gedachten niet altijd uit te spreken om toch iets te kunnen doen. U hoeft uw interventies niet altijd te onderbouwen met sluitende argumentaties. Het gaat vaker om wat u doet dan om wat u zegt. Door een knikje of een glimlach kunt u op subtiele wijze laten blijken dat u iets door hebt of iemand steun geven. Zo kunt u iemand soms al weer in de goede richting duiden. Als het gaat om het hanteren van de dieptestructuur in de communicatie is het vooral belangrijk dat u uw medewerkers met respect tegemoet treedt. Veel problemen kunt u al oplossen door uw medewerkers duidelijk erkenning en waardering te geven voor wie ze zijn en wat ze doen. Ook kunt u veel in positieve zin veranderen als u de basis legt voor een waarderingscultuur.

tekst: Frank van Marwijk.
© Bodycom Lichaamscommunicatie

Gerelateerde onderwerpen:
Zo verzoent u de strijd tussen afdelingen
Een duel aan de vergadertafel
Zo blijft u uw ergernissen de baas
Wie krijgt de schuld?
Breng de verhoudingen in uw team in kaart
Vijf stijlen om conflicten te hanteren
Handleiding bij conflictbemiddeling
De tegenstellingen in uw organisatie
Effectief omgaan met meningsverschillen
Wat levert ruzie je op?

Lichaamstaal bij baby's Frank van Marwijk   Lichaamstaal bij baby's  
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk. In dit boek staat de communicatie tussen ouder en baby centraal. Het boek biedt boeiende informatie aan ouders met baby's en aan iedereen die beroepsmatig met baby's te maken heeft. Ook leuk als kraamcadeautje.

 Meer informatie
 Hoofdstukindeling
 Online bestellen

Overzicht artikelen voor managers I Homepage lichaamstaal


Manipuleren kun je leren

geschreven door lichaamstaalexpert
Frank van Marwijk


Meer dan 30.000 exemplaren!
Bestellen via Managementboek
Bestellen via Bol.com


Informatie

Indien u belangstelling heeft voor een presentatie over lichaamstaal binnen uw bedrijf of vereniging dan geven wij hierover graag meer informatie.

Bodycom Lichaamscommunicatie
Voorschoten
K.v.K. Haaglanden 28088572
https://www.lichaamstaal.nl
e-mail:
telefoon: 06 16024219


Wat is nu eigenlijk het probleem? Hoe betrouwbaar is een sollicitatiegesprek?

Terug naar Index









Boeken op onderwerp:
lichaamstaal
relativeren
communicatie
management
emotie
mensenkennis
coachen
zakelijk flirten
onderhandelen

Doe niet zo moeilijk
De kunst van het relativeren
Doe niet zo moeilijk - de kunst van het relativeren
Een nieuwe uitdaging? Zet dan je schouders eronder! Valt het uiteindelijk tegen? Haal dan je schouders op! #lichaamstaal #relativeren.

Bestellen bij:
Managementboek.nl
Bol.com

Meer over relativeren


Manipuleren kun je leren
Meer dan 30.000 exemplaren!
Manipuleren kun je leren
Frank van Marwijk schrijft over subtiele lichaamstaal en beïnvloeding via onbewuste kanalen in zijn boek Manipuleren kun je leren

Bestellen bij:
Managementboek.nl
Bol.com


Het groot complimentenboek
Het groot complimentenboek
Er is nu een vernieuwde druk van Het groot complimentenboek .

Bestellen bij:
Managementboek.nl
Bol.com

Meer complimenten


Lichaamstaal bij baby's
Lichaamstaal bij baby's
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk.

Meer informatie
Hier bestellen.


Boek: Lichaamstaal
Alles wat je moet weten om mensen te begrijpen en te beïnvloeden.
Lichaamstaal, Frank van Marwijk
Het standaardwerk op het gebied van non-verbale communicatie.

Bestellen bij:
Managementboek.nl
Bol.com





Nieuwe pagina's:
Lichaamstaal in het onderwijs
Complimenten in relaties
Persoonlijke lichaamstaal
Combinaties van lichaamssignalen
Ruzie maken
Expressiespel
Schaduwen lezen?
Ogentest
Gedachtenlezen?
Ik weet het niet...

Laatste artikelen:
Evenwicht werk en privé
Flexibel doelen stellen
Grip op emoties
Representatief overkomen
Urgent en belangrijk
Les in mensenkennis
Verspillingen voorkomen
Sprakeloze aansturing
Speelse complimenten
Hoe gemiddeld ben je?
Nieuwjaarsconference
Geslaagde voornemens
Meer structuur

Meer artikelen van
Frank van Marwijk