Home
Basis
Uiting
Praktijk
Manager
Workshops
Boeken
Overzicht
managementartikelen
 
|
 |
Lees alles over lichaamstaal in
het boek van lichaamstaalexpert
Frank van Marwijk
 |
Bestel het boek LICHAAMSTAAL bij
bol.com of Managementboek.nl
Een sprakeloze aansturing van uw team
Zoals u weet, is zowel verbale als non-verbale taal essentieel voor een goede communicatie. Toch is een groot deel van de taakuitvoering van managers vooral gericht op verbale aspecten. We houden vergaderingen, werkbesprekingen, functioneringsgesprekken en assessments. Dit alles vindt met name plaats middels woorden, terwijl de opdrachten die we geven en de beoordelingen die we uitspreken vooral gaan over gedrag. Woorden zijn het meest geschikt om te reageren op woorden. Gedrag kunt u het best aansturen met gedrag. De testjes in dit artikel verduidelijken dat. Reageert u alleen verbaal op het gedrag van uw medewerkers, dan is de kans op misverstanden aanwezig.
Wat is eigenlijk belangrijker?
Wat is er belangrijker: lichaamstaal of gesproken taal? Deze vraag wordt mij regelmatig gesteld in interviews over communicatie. Mijn antwoord verbaast de vraagstellers soms. Ze gaan er dikwijls van uit dat ik dan wel zal verwijzen naar de bekende cijfers van de Amerikaanse psycholoog Albert Mehrabian. Die stelde ooit dat bij de uiting van sympathie (let op, deze specifieke context is volgens hemzelf belangrijk!) slechts zeven procent van de informatie wordt gecommuniceerd door middel van woorden. Achtendertig procent zou worden overgedragen door de stemklank en liefst vijfenvijftig procent door middel van lichaamstaal (Mehrabian noemde hier overigens specifiek de mimiek). Deze ‘7%-38%-55%-regel’ wordt nog steeds door velen gepropageerd als een veelzeggende communicatietheorie, maar ligt zeker ook onder vuur. Overigens kwam de Amerikaanse antropoloog Ray Birdwhistell eerder met andere, maar enigszins vergelijkbare, cijfers over de verhouding van spraak en ‘Kinesics’. Birdwhistell schatte in dat ‘niet meer dan dertig tot vijfendertig procent van de sociale betekenis van een gesprek of een interactie wordt overgedragen door woorden.’
Samenzijn is communiceren
Blijkbaar communiceren we meer door middel van lichaamstaal dan met woorden, maar dat geeft nog geen antwoord op de vraag of lichaamstaal dan ook belangrijker is dan gesproken taal. Uiteraard gebruiken we meer lichaamstaal. We spreken immers niet de hele dag, maar ook als we onze mond dichthouden produceren we boodschappen. We kijken anderen aan (of juist niet), keren naar iemand toe (of juist van hem af), maken gebaren, betasten ons gezicht, enzovoorts. Dit maakt de bekende uitspraak van de Oostenrijks-Amerikaanse psycholoog Paul Watzlavick: ‘Het is niet mogelijk om niet te communiceren’ ontegenzeglijk juist. Het is niet mogelijk om geen lichaamstaal te gebruiken. Het is bijvoorbeeld onmogelijk om geen lichaamshouding aan te nemen, geen blikrichting te hebben of geen gezichtsuitdrukking te vertonen. Niet-reageren is ook een reactie. We communiceren meer non-verbaal dan verbaal. Maar maakt dat lichaamstaal ook belangrijker dan gesproken taal? Niet per se. Dit zou u anders kunnen vergelijken met de stelling: ‘we hebben meer spieren in ons lichaam dan botten, dus spieren zijn belangrijker dan botten’. U snapt dat hier iets niet helemaal klopt.
Niet de hoeveelheid, maar de functie
Los van de vraag of je het wel kunt meten (hoe weet u hoeveel procent van uw telefoongesprek bestaat uit woorden en hoeveel procent uit intonatie als het één niet zonder het ander bestaat?), is het de maar vraag of het wel zo relevant is dat we meer lichaamstaal gebruiken dan gesproken taal. Net als bij de vergelijking botten-spieren gaat het niet om de hoeveelheid, maar om het verschil in functie. Lichaamstaal heeft een andere functie dan gesproken taal. Woorden zijn aanzienlijk handiger om informatie over te brengen dan lichaamstaal. Lichaamstaal is daarentegen effectiever als het gaat om communiceren van gevoelens, het bepalen van sfeer, het definiëren van relaties, het vaststellen van iemands betrouwbaarheid en het duiden van onderliggende bedoelingen.
Woorden én lichaamstaal
Bij diverse communicatieve taken van managers zoals beoordeling, motivatie, beïnvloeding, waardering, en aansturing hebben zowel woorden als lichaamstaal een belangrijke rol. Het gaat er daarbij dus zeker om wat u zegt, maar niet alleen. Het is ook belangrijk wanneer u dat zegt en hoe u dat zegt. Daarbij heeft uw eigen gedrag een aanvullend effect. Lichaamstaal is immers een waardevol instrument bij het definiëren van uw relaties. Wat u laat zien (wat u doet) heeft daarom een hoger geloofwaardigheidsgehalte dan wat u zegt. Mensen hebben de neiging om wat u met uw lichaam communiceert eerder te geloven dan wat u uitspreekt. Daarmee lijkt het gelijk weer een wedstrijd tussen verbaal en non-verbaal. Dat is niet de bedoeling van mijn artikel, dus ik wil er aan toevoegen: uw geloofwaardigheid is het grootst als uw woorden en uw lichaamstaal elkaar feilloos aanvullen.
Testjes: reacties op verbale of non-verbale informatie
Als u het leuk vindt, kunt u eens de volgende kleine testjes uitvoeren die dit verduidelijken.
Testje 1: Zeg aan het eind van de eerstvolgende vergadering eens: ‘De vergadering is afgelopen, iedereen mag nu opstaan’. Blijf daarbij echter zelf zitten. U zult merken dat het dan even duurt voordat iedereen opstaat. Bij een volgende vergadering doet u het anders. U staat op zonder wat te zeggen. Waarschijnlijk heeft dit een wat sneller effect. Tenslotte doet u het beide. U spreekt bovenstaande zin uit terwijl u opstaat. Er zal dan weinig aarzeling meer zijn en iedereen staat op.
Testje 2: Vraag iemand of hij of zij een document dat op tafel ligt, wil lezen. Geef aan een tweede persoon het document in handen zonder wat te zeggen. Geef een derde persoon het document in handen met de vraag of hij of zij het wil lezen. Kijk wat het verschil is (en de snelheid) in reactie.
Analyse of routine
We zijn geneigd om informatie die ons verbaal bereikt eerst te analyseren. Op non-verbale informatie reageren we eerder routinematig. Als iemand ons iets aanreikt, pakken we dat meestal aan zonder daarover na te denken. Als iemand ons vraagt iets te doen, beginnen we vaak meteen te overwegen of we het wel zouden moeten doen. Denk maar eens aan de situatie waarbij folders uitgedeeld worden op straat. De kans is groot dat u een folder gewoon aanpakt als die u wordt aangereikt. Als echter aan u gevraagd wordt of u een folder wil, dan zult u die eerder weigeren.
Overigens is het aardig om eens te kijken naar hoe u die folder dan het best zou kunnen weigeren. Bij een verbale benadering (wilt u een folder?) kunt u rustig met woorden reageren (nee, dank je wel). Deze woorden hebben echter minder effect bij een non-verbale benadering (de folder wordt in uw richting geduwd). In het laatste geval is het ook nodig dat u non-verbaal laat blijken dat u de folder niet aanneemt, door uw hand afwerend op te steken en uw schouders weg te draaien als teken dat u doorloopt. De conclusie die u hieruit kunt trekken is dat u het best met woorden op woorden kunt reageren en met gedrag op gedrag. Veel managementtaken spelen daar echter niet adequaat op in.
Verbale of non-verbale reflectie
Veel van de taakuitvoering van managers is gericht op verbale aspecten. We houden vergaderingen, werkbesprekingen, functioneringsgesprekken en assessments. Dit alles vindt vooral plaats met woorden terwijl de opdrachten die we geven en de beoordelingen die we uitspreken vooral gaan over gedrag. Woorden zijn het meest geschikt om te reageren op woorden. Gedrag kunt u het best aansturen met gedrag. Lichaamstaal kunt u dan ook het best beantwoorden met lichaamstaal. Reageert u met alleen woorden op gedrag, dan is de kans op misverstanden aanwezig.
Niet alleen adviseren, maar laten doen
Neem als voorbeeld een beoordelingsgesprek dat u voert met een medewerker. Systematisch doorloopt u een aantal punten door waarop de medewerker beoordeeld wordt zoals inzet, initiatief en collegialiteit. U geeft daarbij complimenten, kritiek, aandachtspunten, tips en instructies. Stel dat u vindt dat de medewerker te weinig initiatief toont en dat u zegt dat dat verbeterd moet worden. Is dat dan niet vergelijkbaar met zeggen: ‘doe eens spontaan!’? Hoe kan een medewerker nog initiatief tonen als u dat hem of haar opdraagt? Dit voelt bijna als een paradox.
U kunt het (gebrek aan) initiatief (gedrag) beter praktisch aansturen dan met (alleen) woorden. U kunt bijvoorbeeld de enkele initiatieven die de medewerker wel neemt bekrachtigen door er positieve aandacht aan te geven. Maak het bijvoorbeeld mogelijk dat wat de persoon in kwestie bedacht heeft ook een vervolg kan krijgen. Ook kunt u de medewerker uitnodigen om deel te nemen aan projecten waarin veel ruimte is om initiatief te nemen. Tenslotte kunt u deze persoon verantwoordelijkheid geven bij de ontwikkeling van nieuwe projecten. Met andere woorden: u vertelt niet dat iemand iets moet verbeteren; u laat het hem gewoon doen en gaat uit van de vanzelfsprekendheid dat hij dat ook kan. U zult verbaasd staan over het resultaat.
Speel in op unieke kwaliteiten
Overigens is het goed om daarbij te beseffen dat elke medewerker zijn of haar eigen kwaliteiten heeft. Het in een gesprek doorlopen van voorgedrukte vaardigheden heeft dus iets kunstmatigs. Er zijn mensen die heel goed zijn in het initiëren en opzetten van nieuwe projecten. Zodra dat project draait nemen ze een stapje terug en laten de uitvoering aan anderen over. U zou dit gedrag kunnen labelen als een gebrek aan doorzettingsvermogen. Dit is echter onjuist. De desbetreffende persoon is wellicht al weer bezig met het bedenken van nieuwe ideeën. De kracht van dergelijke medewerkers zit hem in het opzetten van kleine projectjes waarvoor ze zich, kortdurend, maximaal inzetten.
Anderen mogen ermee aan de slag. Die anderen zijn op hun beurt misschien helemaal niet zo goed in het bedenken en opzetten van nieuwe dingen. Ze hebben misschien weer de kracht om reeds ingeslagen wegen te verkennen of uitgestippelde routes te bewandelen. Ze hebben een enorm doorzettingsvermogen om dat waaraan ze beginnen, succesvol te volbrengen. Ze nemen misschien minder initiatief, maar dat is dan ook niet wat u van hen zou moeten vragen.
tekst: Frank van Marwijk.
© Bodycom Lichaamscommunicatie
Meer over dit onderwerp
Waar of niet waar? Negen stellingen over lichaamstaal
De power pose: krachtiger door een krachtige lichaamshouding
Feiten en fabels over lichaamstaal
Een andere kijk op lichaamstaal
Verbaal of non-verbaal?
Lichaamstaal checklist
Bekijk hier een overzicht van de artikelen van Frank van Marwijk
 Lichaamstaal bij baby's
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk. In dit boek staat de communicatie tussen ouder en baby centraal. Het boek biedt boeiende informatie aan ouders met baby's en aan iedereen die beroepsmatig met baby's te maken heeft. Ook leuk als kraamcadeautje.
Meer informatie
Hoofdstukindeling
Online bestellen
Overzicht artikelen voor managers I
Homepage lichaamstaal
Informatie
Indien u belangstelling heeft voor een presentatie over lichaamstaal binnen uw bedrijf of
vereniging dan geven wij hierover graag meer informatie.
|
Boeken op onderwerp:
lichaamstaal
relativeren
communicatie
management
emotie
mensenkennis
coachen
zakelijk flirten
onderhandelen
|
Bestellen via Managementboek
Bodycom Lichaamscommunicatie