Home
Basis
Uiting
Praktijk
Manager
Workshops
Boeken
Overzicht
managementartikelen
 
|
 |
Lees alles over lichaamstaal in
het boek van lichaamstaalexpert
Frank van Marwijk
 |
Bestel het boek LICHAAMSTAAL bij
bol.com of Managementboek.nl
Waarom simpele oplossingen niet altijd de beste zijn
Als manager bent u verantwoordelijk voor het oplossen van complexe vraagstukken. U dient daarvoor vaak lastige keuzes te maken waarbij u rekening moet houden met tal van beïnvloedende factoren. U hebt te maken met aspecten als economische situatie, concurrentie, vraag en aanbod, marktwerking, logistiek, ziekteverzuim, personeelsverloop, teammotivatie, sfeer en samenwerking. Om er maar een paar te noemen. Ook geluk speelt mee. Als de resultaten niet uitpakken zoals verwacht is er niet altijd een vinger te leggen op wat daarvan precies de oorzaak is. Toch wordt u als manager daar het eerst op aangesproken. U bent verantwoordelijk voor de gemaakte keuzes, dus u zult verantwoording moeten afleggen als het verkeerd gaat. Gaat het fout? U krijgt de schuld!
In deze BBC-clip worden twee voetballers opgevoerd, die een penalty nemen. Stel dat zij de laatste drie wedstrijd bepalende penalties moeten nemen. Voetballer A weet hem tactisch en technisch briljant richting de linker hoek te schieten, maar de keeper houdt de bal toch tegen. Voetballer B strompelt en schiet de bal met een slakkegangetje richting de keeper die hem door een onhandigheid toch niet weet tegen te houden. Doelpunt! Wie mag de derde penalty nemen? Een gecompliceerd probleem. De tactisch en technisch briljante voetballer die miste of de onhandige voetballer die toevallig scoort? Welke beslissing de coach ook neemt: de enige juiste is de beslissing die de voetbalploeg aan de overwinning helpt.
De fout ligt bij de manager
Het zal u weinig helpen dan te zeggen dat u bepaalde dingen niet kon voorzien of dat u de juiste informatie miste. U had er immers voor moeten zorgen dat u voldoende geïnformeerd was en dat u goede inschattingen maakte. Van een manager wordt een alziend oog verwacht en aangenomen dat hij of zij de juiste conclusies trekt uit feiten. Gaat het eenmaal fout, dan moet de manager de oorzaak achterhalen en daar effectief op anticiperen. Kan de manager dat niet, dan ligt blijkbaar de fout bij die manager. Regelmatig wordt een staatssecretaris of een minister aangesproken op zijn of haar falende beleid. Er worden kamervragen gesteld over wansituaties waar de betreffende staatssecretaris of minister waarschijnlijk weinig over had kunnen weten of aan had kunnen doen. Toch houden we de bewindspersoon verantwoordelijk - wie anders? Deze persoon krijgt nog de kans om zich te verdedigen en het probleem snel op te lossen. Maar er moeten zich niet herhaaldelijk problemen blijven voortdoen, anders twijfelen we aan de positie van de bewindspersoon.
Wie is de beste?
Op 10 oktober 2016 speelde het Nederlandse elftal de WK kwalificatiewedstrijd tegen Frankrijk. Wie speelde er het beste? Om daar een goede conclusie over te trekken, kun je gemakkelijk kijken naar de uitslag: 0-1. Frankrijk heeft gewonnen. Toch was er maar één puntje verschil en heeft Nederland goede kansen gehad voor het maken van een tegendoelpunt. Wie was er nu beter? Daar kunnen we uren over discussiëren, wat we dan ook graag doen. Maar hoe dan ook, de einduitslag telt. Dat is altijd in sport. Wie er Olympisch goud haalt op de 100 meter wordt bepaald door honderdsten van seconden verschil. Als je de beste bent aan de rekstok, zak je direct in het klassement als je één keer misgrijpt en als je bij schaatsen naar de verkeerde baan wisselt, maakt het niet meer uit of je eigenlijk de snelste zou zijn geweest. Het zijn de resultaten die tellen en die de geschiedenisboeken ingaan. En voor die resultaten zijn talent, goede coaching, jarenlange training en het nodige geluk nodig.
Sport gaat over winnen of verliezen. Dat schrijven we toe aan de motivatie, inzet en tactiek van de sporters. Over de geluksfactor wordt nauwelijks gefilosofeerd in nabeschouwingen. Of bijvoorbeeld een voetbalclub goed gespeeld heeft, leiden we het eerst af aan de uitslag. Blijken de resultaten ondermaats, dan vinden we het een slechte ploeg en dit rekenen we vaak de trainer aan. Hij had er voor moeten zorgen dat de conditie van de spelers, de motivatie en het samenspel goed waren. Als er slechte resultaten worden behaald in de voorrondes van een EK of WK wordt snel getwijfeld aan de kwaliteiten van de bondscoach. De coach is voor deze taak aangesteld, dus hij moet het oplossen.
De manager is verantwoordelijk
Waarom leggen we de schuld bij een manager als er iets mis gaat waarvan we logischerwijs kunnen begrijpen dat de manager er ook niets aan kan doen? Waarom roepen we een minister, een staatssecretaris of een ambassadeur op het matje voor zaken die buiten zijn of haar directe invloedgebied liggen? Waarom krijgt de coach zo snel de schuld als het mis gaat in sport? Waarom verwijten ouders docenten dat hun kinderen slecht presteren op school en waarom geven we de chirurg de schuld als onze wond na een operatie niet snel genoeg geneest? Het antwoord is, omdat dit ons de simpelste en snelste verklaring biedt. We willen graag snelle antwoorden zonder dat we zelf eerst op zoek hoeven te gaan naar mogelijke oorzaken. We accepteren ook het toevalsaspect niet zomaar. We willen direct iemand kunnen aanspreken en hem verantwoordelijk kunnen stellen.
Attribute substitution
Eerder beschreef ik al vijf mechanismen die uw oordeel kleuren. Mensen zoeken vaak naar simpele antwoorden en oplossingen bij gecompliceerde vraagstukken. Daarbij pakken we ingewikkelde of onoverzichtelijke problemen aan door een simpeler vraagstuk, dat er op lijkt, op te lossen. In de psychologie wordt dit attribute substitution genoemd. Neem het volgende vraagstuk als voorbeeld:
In een kubus plaatst u een bol. De bol is zo groot dat hij net in de kubus past. De buitenkant van de bol raakt dus aan alle kanten de zijvlakken van de kubus. Kunt u inschatten hoeveel volume van de kubus wordt ingenomen door de bol?
Het is gemakkelijk om voor te stellen hoe dat eruit ziet, maar dat zegt niet direct iets over de juiste oplossing. Een voorstelling maken over verhoudingen in 3D is nog niet zo gemakkelijk. Om het probleem op te lossen schetsen veel mensen in hun hoofd een andere, maar simpelere vergelijking. Ze stellen zich voor dat ze een cirkel in een vierkant plaatsen. Met dit beeld voor ogen schatten ze in dat ongeveer drie kwart van het vierkant wordt ingenomen door de cirkel, dus dat waarschijnlijk ook de bol driekwart van het volume van de kubus inneemt. Helaas is dit een verkeerd antwoord. In werkelijkheid wordt slechts iets meer dan de helft (52%) van de kubus ingenomen door de bol.
Conclusies trekken vanuit bekende kennis
We denken niet altijd even diep na over problemen die zich voordoen. Soms is dat ook niet nodig. Het kost minder moeite en tijd om antwoorden te geven vanuit de kennis die we al hebben. Vaak zitten we daar goed mee; soms niet. Als je aan mensen vraagt om steden met elkaar te vergelijken met de vraag: welke stad is het grootst?, kijken zij niet altijd naar de gemeten oppervlakte van de steden of naar het aantal inwoners. Voor het beantwoorden van deze vraag gaan mensen eerder af op een andere vraag: welke stad is bekender? Een bekende stad zal vermoedelijk groter zijn dan een stad die minder bekend is. Voor een groot deel klopt die veronderstelling waarschijnlijk ook wel en zo lang er niets van afhangt is dat ook geen probleem. Het bijzondere is dat mensen zich niet altijd bewust zijn van hun overwegingen bij het maken van dit soort keuzes.
Toetsen van de werkelijkheid
Ook voor het toetsen van de werkelijkheid gaan we soms uit van bekende vergelijkingen. Een voorbeeld daarvan is de klimaatverandering door de opwarming van de aarde. Deze wordt vastgesteld door metingen te doen op verschillende plekken in de hele wereld en die te vergelijken met eerdere metingen over een langere periode. Toch hoorde je in september dit jaar veel mensen uitspraken doen over het ongebruikelijk warme weer: dat komt blijkbaar door de klimaatsverandering. Als het vervolgens weer een periode kouder is, concluderen we misschien dat het wel meevalt met de opwarming van de aarde.
Op wie ga ik stemmen?
Ook niet alle belangrijke keuzes die we maken zijn gebaseerd op feiten of uitvoerige redeneringen. De politieke mening van veel mensen wordt bijvoorbeeld niet altijd bepaald door inhoudelijke informatie. We worden onbewust beïnvloed door aspecten als: hoe ziet een politicus eruit, zie ik hem vaak in de krant, wat zegt hij vandaag over een enkel voor mij specifiek belangrijk onderwerp, wat zeggen mijn ouders, vrienden en collega’s over hem enzovoorts. Het uiterlijk van een politicus blijkt zelfs een belangrijke rol te spelen bij de keuze van de kandidaat op wie we gaan stemmen. In een psychologisch onderzoek werd aan Zwitserse schoolkinderen een aantal foto’s van mensen getoond met de vraag wie ze zouden kiezen als kapitein voor hun schip. In werkelijkheid waren dit Franse politici. De antwoorden die de kinderen gaven hadden opmerkelijk veel overeenkomst met de uitslag van de daadwerkelijke verkiezingen in Frankrijk.
We trekken graag eenvoudige conclusies waarbij we ons goed voelen, zonder daar veel over te hoeven nadenken. Het is dan ook prettig als anderen ons de simpele oplossingen vast aanreiken. Donald Trump heeft veel van zijn support te danken aan het feit dat hij simpele oplossingen aanreikte. Dat zagen we in de voorverkiezingen voor de Republikeinse kandidaten. Terwijl andere politici hun kiezers nog trachtten te overtuigen met goed onderbouwde argumentaties, antwoordde Trump vaak met simpele, maar logisch aanvoelende statements als: Ik weet wel wat goed is voor dit land want ik ben niet voor niets miljardair. Veel Amerikanen blijken gevoelig voor dergelijke kort-door-de-bocht beloften. Tenslotte heeft Trump veel vertrouwen verloren vanwege zijn recent onthulde uitspraken over vrouwen, helaas voor veel republikeinen nog niet overtuigend genoeg.
De juiste beslissingen - of niet?
De vraag hoe een voetbalploeg het in een wedstrijd heeft gedaan, in termen van resultaten, is makkelijker dan de vraag hoe goed ze waren en of de coach de juiste beslissingen heeft genomen. Ook u als manager wordt vooral beoordeeld op uw resultaten. Zijn die goed, dan wordt ervan uitgegaan dat u de juiste beslissingen hebt genomen. Zijn de resultaten slecht, dan worden uw beslissingen ter discussie gesteld ook al leken uw overwegingen vooraf de juiste. Als het besluit dat u neemt de beste keuze lijkt op een bepaald ogenblik in een bepaalde situatie, krijgt u achteraf toch niet veel sympathie als die keuze uiteindelijk verkeerd uitpakt.
Neem de volgende vergelijking. Als ik u vraag om met een dobbelsteen te gooien en u mag wedden op de kans dat hij op zes rolt of de kans dat hij op een ander getal (1 t/m 5) rolt. Waar kiest u dan voor? Als u kiest voor 1 t/m 5 dan kunt u dat zeker beschouwen als een weloverwogen besluit. Toch bestaat nog steeds de kans dat hij op 6 rolt. Omdat uw werk (of dat van een voetbalcoach) niet alleen bestaat uit kansfactoren, is het waarschijnlijk dat bij een ongewenste toevalstreffer (toch een 6) uw besluitvorming ter discussie wordt gesteld in plaats van dat er aangenomen wordt dat u deze keer gewoon pech had. Waarom? Omdat de werkelijke reden niet altijd achterhaald kan worden en het makkelijker en duidelijker is om iemand als verantwoordelijke aan te wijzen.
Simpele oplossingen - snel, maar niet altijd de beste
Tenslotte: in dit artikel ben ik uitgegaan van het fenomeen attribute substitution. Dit impliceert de neiging van mensen om simpele oplossingen en verklaringen te zoeken voor complexe vraagstukken. Centraal stond de vraag waarom managers verantwoordelijk worden gesteld als er iets mis gaat terwijl er niet altijd een vinger op te leggen valt. Maken managers zich daar zelf ook schuldig aan? Zeker, en het is aan u om daar waakzaam voor te zijn. Soms spreken managers een heel team aan als de resultaten beneden verwachting zijn. Het is goed om te blijven beseffen dat u te maken hebt met individuele mensen met verschillende verantwoordelijkheden, kennis, inzet, hart voor de zaak en bereidheid. Bovendien is het goed om u te blijven afvragen welke alternatieve - soms ongrijpbare - factoren kunnen hebben bijgedragen aan het mindere resultaat. Wilt u meer weten over het effect van attribute substitution, dan is het zeker een aanrader om deze podcast van de BBC te beluisteren.
tekst: Frank van Marwijk.
© Bodycom Lichaamscommunicatie
Meer over dit onderwerp
Zo houdt u uw boodschap simpel, stupid!
Wat is eigenlijk het probleem?
Problemen niet 'oplossen' maar creatief aanpakken
Problemen? Zo vindt u de oplossing!
Vijf mechanismen die uw oordeel kleuren
Neem afstand van problemen
Omgaan met 'onoplosbare' problemen
Zo werkt u zonder problemen
Acht manieren om keuzes te maken
Flexibel manoeuvreren richting uw doelen
Bekijk hier een overzicht van de artikelen van Frank van Marwijk
 Lichaamstaal bij baby's
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk. In dit boek staat de communicatie tussen ouder en baby centraal. Het boek biedt boeiende informatie aan ouders met baby's en aan iedereen die beroepsmatig met baby's te maken heeft. Ook leuk als kraamcadeautje.
Meer informatie
Hoofdstukindeling
Online bestellen
Overzicht artikelen voor managers I
Homepage lichaamstaal
Informatie
Indien u belangstelling heeft voor een presentatie over lichaamstaal binnen uw bedrijf of
vereniging dan geven wij hierover graag meer informatie.
|
Boeken op onderwerp:
lichaamstaal
relativeren
communicatie
management
emotie
mensenkennis
coachen
zakelijk flirten
onderhandelen
|
Bestellen via Managementboek
Bodycom Lichaamscommunicatie