Home
Basis
Uiting
Praktijk
Manager
Workshops
Boeken
Overzicht
managementartikelen
 
|
 |
Lees alles over lichaamstaal in het
mooie boek van lichaamstaalexpert
Frank van Marwijk
 |
Bestel het boek LICHAAMSTAAL bij
bol.com of Managementboek.nl
Het kuddegedrag van olifanten, koeien, schapen én mensen
Wil je iets leren van het gedrag van olifanten, koeien en schapen, dan ben je hier op de goede plek. Ontmoedigt deze gedachte je, dan kan ik je geruststellen met de wetenschap dat het hier toch vooral over mensen gaat. Nieuwsgierig? Velen gingen je inmiddels voor en lazen het onderstaande betoog over kuddegedrag. De verwachting was dan ook - en niet voor niets - dat dit het best gelezen artikel zou worden, dat ik schreef voor Managersonline.nl. Mis dus niets, sluit je aan bij menigte en en lees dit artikel ook! Pssst... als je bang bent dat anderen je vervolgens als een kuddedier zullen beschouwen ... niemand hoeft te weten dat jij het ook hebt gelezen!
Op olifantenpad
Hoe gedraag jij je over het algemeen? Als een olifant in een porseleinkast of als een echte olifant? Een echte olifant vermijdt namelijk porseleinkasten en is een stuk voorzichtiger. In 1976 werd deze televisiereclame voor kofferfabrikant Samsonite uitgezonden. Daarop was een olifant te zien die op een koffer ging staan en er daarna op ging zitten. Die koffer ging niet kapot, wat iets zou moeten bewijzen over de kwaliteit van het merk. Maar hoe echt was dit werkelijk? Ooit sprak ik met een reclamemaker die zich specifiek met deze reclamecampagne had beziggehouden. Hij vertelde dat het heel blijven van de koffer geen probleem was, als je die maar volledig vult - gewoon met kleding. Het moeilijkste van het geheel was, aan de olifant te leren om met vol gewicht op de koffer te gaan staan. Een olifant gaat van nature niet op iets buigzaams staan. Er kan immers iets scherps onder zitten dat zijn poot zou kunnen beschadigen. Olifanten leren in hun kudde om risicovol gedrag te vermijden. Hun olifantengeheugen zorgt ervoor dat ze dit nooit meer vergeten en dit overdragen aan hun eigen jongen. Olifanten doen wat andere olifanten doen. Ze lopen op bewandelde paden. Toch zijn wij niet veel anders. Wij volgen ook graag gebaande wegen. Kuddegedrag is ook ons niet vreemd.
Je bent op vakantie in het buitenland en maakt een wandeling in de vrije natuur. Je kent de omgeving nog niet zo goed. Je volgt daarom eerst de geasfalteerde paden, vervolgens de zandpaden, maar op een gegeven moment houden ook die op. Je komt dan bij een ruig stuk terrein met veel hoog gras en laag struikgewas. Toch wil je nog een stukje verder wandelen. Je ontdekt dan dat er een spoor van platgetrapt gras door het terrein loopt. Anderen zijn je blijkbaar al voor geweest en hebben voor jou een weg door de wildernis gebaand. Automatisch volg je deze route. En zo slijt er geleidelijk een nieuw pad door de natuur dat ook door velen na jou zal worden gevolgd: een olifantenpad.
Ervaring en kennis van anderen
We volgen vaker de weg die anderen voor ons uitstippelen. We doen dan wat anderen ons voordoen. Sommigen noemen dat kuddegedrag, maar dat betekent niet dat dat altijd verkeerd is. Door het olifantenpad te kiezen, voorkom je zekere risico's. Omdat meerderen je al zijn voorgegaan, is de kans kleiner dat je bijvoorbeeld plotseling zult wegzakken of dat je je verwondt door gaten in de grond of uitstekende takken. Het is ook minder waarschijnlijk dat het pad plotseling doodloopt of dat je verdwaalt. Door te doen wat anderen al deden, maak je gebruik van hun ervaring en kennis.
Weinig gras, veel shit
Bij dit soort kuddegedrag denk ik ook meteen aan de zeer humoristische en leerzame presentatie over waardecreatie van Jos Burgers, die ik eens heb bijgewoond (en die overigens hier te bekijken is). Jos tekende een rechthoek dat hij een weiland noemde. Aan een kant van dat weiland zette hij een aantal stippen, die koeien moesten voorstellen. Aan de andere kant plaatste hij nog een stip: één enkele koe. Die koe keek naar de overkant en dacht: "Goh, daar staan veel koeien, daar zal dus wel veel gras groeien". Jos vertelde dat de waarheid anders is: "Waar de koeien staan is juist niet veel gras, daar is vooral veel shit". De solitaire koe zou er dus goed aan doen om zich niet aan te sluiten bij zijn soortgenoten. Door af te wijken van de menigte, heeft zij het hele weiland - en dus heel veel gras - tot haar beschikking. Als je niet doet wat iedereen doet, liggen er vele onontgonnen kansen voor je open, maar zijn wel de risico's wat groter. Door alleen in de wei te staan mist de koe bijvoorbeeld haar bescherming tegen extreem weer en wilde dieren (weet de koe veel dat er nog nauwelijks natuurlijke vijanden zijn?). Of misschien is het gewoon niet zo gezellig voor een koe om alleen in een wei te staan (als koeien al een gevoel voor van erbij horen en gezelligheid kunnen ervaren tenminste).
Sociale bewijskracht
Als wij als mensen kuddegedrag vertonen, denken we daar een goede reden voor te hebben. We imiteren niet klakkeloos de massa vinden we, maar we volgen slechts het voorbeeld van velen. De psycholoog Robert Cialdini noemt dit sociale bewijskracht. We redeneren: we hoeven het wiel niet uit te vinden als anderen dat al gedaan hebben. Als veel mensen iets beweren, zal dat wel waar zijn. Als veel mensen iets kopen, zal dat wel mooi of goed zijn. Als veel mensen iets ondernemen, zal dat wel de moeite waard zijn. Als veel mensen bijeen zijn, zal het er wel gezellig zijn. En als veel mensen een bepaald artikel op Managersonline.nl lezen, zal dat wel een interessant artikel zijn... of niet?
Als veel mensen iets wagen, zal het wel veilig zijn. Wat anderen eerder gedaan hebben is leerzaam, het biedt ons houvast of zekerheid of het geeft ons het gevoel dat we erbij horen. Soms is ons kuddegedrag logisch te verklaren, soms komt het enigszins willekeurig tot stand en soms is deze volgzaamheid aan de massa totaal irrationeel. Zo is het niet altijd even veilig om anderen te volgen in hun gedrag. Vaak wordt er bij mist te weinig afstand bewaard en tegelijkertijd toch hard gereden. De reden daarvoor is niet dat de bestuurders genoeg zicht hebben, maar alleen dat andere weggebruikers ook hard rijden. De bestuurders doen hun best de achterlichten van hun voorgangers te blijven zien. Zolang ze die zien en er niet geremd wordt, is het veilig. Zo lijkt het. En zolang je de ander blijft volgen vlieg je niet uit de bocht, toch? Zo lang die ander dat niet doet tenminste.
Als er één schaap... op het terras zit...
Soms denken we iets te leren van de ervaring van (een grote groep) anderen, terwijl die anderen ook slechts het gedrag van hún voorgangers hebben gevolgd. Je hebt vast wel eens de volgende ervaring gehad. Je loopt over een boulevard en bent op zoek naar een plek om wat te drinken. Het valt je op dat de terrassen van sommige restaurants behoorlijk vol zitten, terwijl er nog niemand zit op andere terrassen die er direct naast liggen. Waar neem je plaats? De kans is groot dat je kiest voor een terras waar al anderen zitten. Het lege terras nodigt niet uit. Er gaat misschien een gedachte door je hoofd dat het restaurant met het volle terras blijkbaar beter is dan dat met het lege terras. Het volle terras oogt in ieder geval een stuk gezelliger met al die mensen.
Het kan zijn dat als je er de volgend keer weer langsloopt, de situatie precies andersom is. Het terras dat eerder leeg was, is nu bomvol terwijl het terras waar het zo druk was, nu leeg is. Blijkbaar heeft het dus niet met de kwaliteit van de restaurants te maken, maar eerder met onze volgzaamheid aan de massa. Zolang de terrassen nog leeg zijn, is de keuze voor het restaurant willekeurig. Het besluit van de eerste gasten (het eerste "schaap") is echter bepalend voor welk terras zich het eerst vult. Zodra die eerste gasten zitten, sluiten anderen zich volgzaam aan. Blijkbaar is het hier goed of goedkoop en in ieder geval is het hier gezellig! Als je de restauranthouder bent, doe je er goed aan om op het kuddegedrag te anticiperen. In andere landen zoals Italië en Griekenland zien we daarom vaak dat de eigenaar met zijn vrienden of zijn gezin vroegtijdig zijn lunch nuttigt op zijn eigen terras.
Iedereen doet het, dus dan mag het toch?
Het gedrag van anderen is normbepalend. Het geeft niet alleen aan dat iets goed of gewenst is, maar het geeft ons ook een alibi om ons niet aan de regels te houden. Iedereen doet het tenslotte! Robert Cialdini deed onderzoek naar het laten slingeren van rommel. Mensen die koffie hadden gedronken in een wachtkamer lieten vaker hun vuile koffiebekertje op tafel staan als er ook op andere tafels lege koffiebekertjes stonden dan, wanneer die tafels waren opgeruimd. Sommige kantinemanagers denken er goed aan te doen om de rommel van medewerkers te laten staan, totdat die het zelf komen opruimen. Ze wijden er zelfs een mailtje aan met een tekst als: "Het was vandaag weer erg rommelig in de kantine". We willen iedereen verzoeken voortaan zijn tafel af te ruimen na de lunch".
Volgens Cialdini werkt zo'n boodschap juist averechts. Het bericht aan "iedereen" dat de kantine "weer rommelig" was, benadrukt de sociale norm die blijkbaar bestaat: "Het is altijd rommelig" en "iedereen doet het". Een mooi voorbeeld van soortgelijke verondersteld normgedrag blijkt uit het onderzoek van Cialdini in het 'Petrified Forest (versteend bos) National Park' in Arizona.
Verondersteld normgedrag
Het genoemde park had last van diefstal van ongeveer een ton versteend hout per maand. Dit werd achteloos meegenomen door de bezoekers van het park. Om bezoekers daarvan bewust te maken en de diefstal tegen te gaan plaatste het park bordjes met daarop de tekst: 'Uw erfgoed wordt dagelijks geteisterd door vandalisme vanwege de diefstal van 14 ton versteend hout per jaar, gewoonlijk in kleine beetjes tegelijk.' Cialdini en zijn collega's veronderstelden dat deze boodschap juist de indruk wekte dat het stelen van het versteende hout een ongeschreven norm was. Het versterkte de gedachte: iedereen doet het, dus het kan geen kwaad dat ik het ook doe. Om hun hypothese te bevestigen vervingen de onderzoekers de bordjes met andere teksten.
Ze plaatsten vijf weken lang een bordje met de tekst: 'In het recente verleden hebben veel bezoekers versteend hout meegenomen uit het park, hetgeen de natuurlijke staat van het versteende woud drastisch heeft veranderd.' Daarbij stond een afbeelding van drie bezoekers die hout aan het rapen was. Het percentage hout dat werd gestolen in die vijf weken tijd was 7.92%. Daarna plaatsten ze vijf weken lang een bordje met de tekst: 'Verwijder AUB geen versteend hout, zodat de natuurlijke staat van het versteende woud behouden blijft'. Daarbij stond een afbeelding van één enkele bezoeker die hout aan het rapen was met een rode cirkel erom en een schuine streep er doorheen. In deze vijf weken werd slechts 1.67% van het hout gestolen.
De verbindende factor
Houd jij je ook bezig met kuddegedrag? Loop je mee met de kudde? Laat jij je verleiden door de massa?
Natuurlijk niet!
Jij bent rationeel ingesteld. Jij hebt geen kerstboom je huis binnengesleept. Jij steekt geen vuurwerk af met oud en nieuw en jij koopt geen oliebollen omdat anderen dat al jaren doen. En als je zoiets wel zou doen, dan zou je het zelf hebben bedacht, toch?
Natuurlijk wel!
We gedragen ons soms allemaal als kuddedieren. We hoeven het wiel dan niet uit te vinden. We doen anderen na. We volgen de massa. Vaak is dat niet rationeel, maar dat is geen enkel probleem. Het samen iets doen wat mensen al lange tijd doen verbindt ons. Het draagt bij aan de gezamenlijkheid en de sfeer in deze tijd van het jaar. Soms niet meer dan dat. Meer hoeft ook niet, zolang we ons er in ieder geval bewust van zijn. En dit artikel? Je hoeft je er niet voor te schamen het te hebben gelezen. Vertel het dus rustig door. Misschien werd het trouwens helemaal niet mijn best gelezen artikel op Managersonline.nl. Hoewel, als iedereen dacht dat iedereen het las...
tekst: Frank van Marwijk.
© Bodycom Lichaamscommunicatie
Meer over dit onderwerp
Wie staat er voor ú in de rij?
Een belangrijke les in mensenkennis
Lees de gebruiksaanwijzing van uw mensen
Hoe ú de economie op gang kunt helpen
Bekijk hier een overzicht van de artikelen van Frank van Marwijk
 Lichaamstaal bij baby's
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk. In dit boek staat de communicatie tussen ouder en baby centraal. Het boek biedt boeiende informatie aan ouders met baby's en aan iedereen die beroepsmatig met baby's te maken heeft. Ook leuk als kraamcadeautje.
Meer informatie
Hoofdstukindeling
Online bestellen
Overzicht artikelen voor managers I
Homepage lichaamstaal
Informatie
Indien u belangstelling heeft voor een presentatie over lichaamstaal binnen uw bedrijf of
vereniging dan geven wij hierover graag meer informatie.
|
Boeken op onderwerp:
lichaamstaal
relativeren
communicatie
management
emotie
mensenkennis
coachen
zakelijk flirten
onderhandelen
|
Bestellen via Managementboek
