Home
Basis
Uiting
Praktijk
Manager
Workshops
Boeken
Overzicht
managementartikelen
 
|
 |
Lees alles over lichaamstaal in
het boek van lichaamstaalexpert
Frank van Marwijk
 |
Bestel het boek LICHAAMSTAAL bij
bol.com of Managementboek.nl
Inzicht in interculturele lichaamstaal
Het aannamebeleid van uw organisatie dient ruimte te bieden aan medewerkers uit andere culturen. Maar het kan zeker ook een inhoudelijke verrijking zijn als u een multicultureel team samenstelt. Vooral als u ook zaken doet met klanten die afkomstig zijn uit andere culturen heeft dit voordelen. Daarbij is het wel belangrijk rekening te houden met de verschillende uitingen in communicatief opzicht. Daarbij gaat het er niet alleen om of u elkaars woorden verstaat. Verstaat u ook elkaars lichaamstaal?
Tijdens groepsbijeenkomsten zoals vergaderingen en ook tijdens mijn workshops, hecht ik altijd veel waarde aan de non-verbale feedback die ik ontvang van anderen. Zo kan ik er steeds voor zorgen dat mijn presentatie zo goed mogelijk aansluit bij het publiek waar ik mee communiceer. Anticiperen op de lichaamstekens van anderen is voor mij een tweede natuur geworden. Telkens als ik iets vertel of vraag, meen ik aan de oogopslag, mimiek en lichaamshouding van anderen redelijk goed te kunnen bepalen of wat ik vertel aansluit bij de interesse van mijn gehoor. Deze ‘intuïtie’ bleek mij echter wat in de steek te laten toen een vrouw van Iranese afkomst deel uitmaakte van een team waarin ik werkzaam was.
Interculturele communicatie
Tijdens een teamvergadering bracht ik een idee naar voren dat oorspronkelijk van deze vrouw afkomstig was. Instinctief keek ik haar aan om te controleren of ik haar gedachten goed verwoordde en om de verstandhouding te bevestigen. Maar in plaats dat zij mij aankeek en naar mij knikte of glimlachte, keek zij naar omlaag. Ik had deze ontwijkende blik al eens vaker bij haar opgemerkt. Ondanks dat ik wist dat zij uit een andere cultuur afkomstig was, maakte het mij toch onzeker. De ontwijkende reactie gaf mij het gevoel dat ik iets niet helemaal goed deed. Misschien voelde zij zich gepasseerd omdat ik háár idee inbracht? Misschien verwoordde ik het idee volgens haar niet op de goede manier? Toen ik haar na mijn betoog vroeg of ze er misschien nog iets aan wilde toevoegen richtte ze haar hoofd een beetje op, glimlachte flauwtjes en sloeg haar ogen weer neer. Ik betrok ook deze reactie op mijzelf.
Na de vergadering confronteerde ik haar met haar non-verbale houding en vroeg wat die betekende. Het bleek dat ze niet naar omlaag had geblikt omdat ze het niet met mij eens was of omdat ik iets verkeerd deed, maar uit teken van respect. Dit was gebruikelijk in haar cultuur. Ik had van haar lichaamstaal blijkbaar niets begrepen en vond het tijd om me eens verder te verdiepen in interculturele communicatie. Er ging een wereld voor me open!
Vanzelfsprekendheden
Lichaamstaal is veel universeler dan de gesproken taal. Er is aangetoond dat de basisemoties boosheid, vreugde, verdriet, angst, walging en verrassing onveranderd herkenbaar zijn aan de gezichtsuitdrukking bij mensen uit verschillende culturen. De bewegingen die de gezichtsspieren maken tijdens het uiten van deze emoties zijn aangeboren. Ook lichaamstaal die is aangeleerd vertoont veel overeenkomsten in verschillende culturen. Zo hebben wijzen en knikken bijna overal dezelfde betekenis. Toch kunnen we ons door deze vanzelfsprekendheden nog wel eens vergissen. Verkeerd gebruik en/of foute interpretatie van lichaamstaal kan verstrekkende gevolgen hebben.
Een andere betekenis
Zo kwam ik er in gesprek met mijn collega achter dat de opgestoken duim, die ik nog wel eens als teken van compliment gebruikte, in Iran een zeer obscene betekenis heeft. Bij ons kun je knipogen als teken dat je woorden als grapje zijn bedoeld. Doe je dit echter bij bijvoorbeeld een Somalische vrouw dan zal zij dit als een ongepaste seksuele uitnodiging verstaan.
Gedragingen kunnen in andere culturen heel verschillend worden geïnterpreteerd. In Arabische landen groeten mannen elkaar bij elke ontmoeting met een handdruk. Mannen mogen vrouwen echter geen hand geven. In veel Aziatische landen is de handdruk helemaal niet zo gebruikelijk. Vaak heeft men daar een alternatieve manier van groeten zoals knikken met een hand op de borst of buigen in verschillende graden van diepte. Nederlanders doen dit soms na, maar vergissen zich erin dat er vaak verschillende manieren van buigen zijn, met elk hun eigen betekenis. Zo groeten Japanners elkaar met een buiging in een hoek van 5° om simpelweg goedendag te zeggen. Buigen ze echter dieper, in een hoek van 45°, dan is dat een uitdrukking van respect, dankbaarheid of verontschuldiging. Als een Nederlander net iets te diep buigt, zal de Jappanner als antwoord nog een graadje dieper buigen, waarna de Nederlander dit weer kopieert. Dit kan leiden tot vreemde taferelen.
Gewoonten en gedragsregels
Gewoonten en gedragsregels, bijvoorbeeld vanuit de religie, kunnen grote invloed hebben op de lichaamspresentatie van medewerkers uit andere culturen. David Pinto beschrijft in zijn boek: Interculturele Communicatie een casus waarbij een Nederlander en een Arabier verwikkeld zijn in een moeizaam verlopende onderhandeling. Als uiteindelijk de Nederlander het contract heeft ondertekend, geeft hij dit met zijn linkerhand aan de Arabier. Vervolgens gaat hij tevreden onderuit zitten met zijn benen over elkaar. De Arabier weigert plotseling het contract te ondertekenen, tot stomme verbazing van de Nederlander. Wat de Nederlander hier blijkbaar niet wist is dat de linkerhand in Arabische culturen de zogenaamde onreine hand is. Men gelooft bovendien dat zaken die met de linkerhand gedaan worden onheil met zich mee brengen. Wat de Nederlander ook had moeten vermijden is het over elkaar slaan van zijn benen. In de Arabische cultuur is het tonen van de voetzool een teken van gebrek aan respect en zelfs een beledigende daad.
Essentiële lichaamstekens
Het is op zich wel begrijpelijk dat afgesproken gebaren in diverse culturen verschillende betekenissen kunnen hebben. Als we weten wat die andere betekenis is, kunnen we daar ook nog rekening mee houden tijdens ons contact met mensen uit andere culturen. Zelfs de gedragsregels die de andere cultuur vanuit religie oplegt kunnen we ons nog wel redelijk eigen maken. Lastiger wordt het als ook de lichaamstekens, die van essentieel belang zijn bij de regulatie van onze alledaagse communicatie, verschillen.
Knikken
Een westerling kan er bijvoorbeeld maar moeilijk aan wennen dat mensen uit India of Griekenland nee schudden als ze ja bedoelen en ja knikken als ze nee bedoelen. Dit valt ook bijna niet aan te leren. En als we binnen zo'n andere cultuur gaan wonen, zijn we vaak eerder de taal machtig dan het gebruik van deze bewegingen. Ongeschreven regels over afstand, aanraking en oogcontact zijn eveneens cultuurafhankelijk en kunnen daarom ook een beperking zijn tijdens het contact met de ander.
Fysieke afstand
Nederlanders die voor het eerst in contact treden met mensen uit landen in het Midden-Oosten beschrijven de lichamelijke afstand die deze mensen tijdens het gesprek aanhouden soms als benauwend en noemen deze mensen zelfs opdringerig. We kunnen ons minder gemakkelijk voorstellen dat dezelfde mensen ons maar koele kikkers vinden vanwege onze grote afstandelijkheid. Onze cultuur dicteert dus bij welke afstand tot anderen we ons op ons gemak voelen.
Aanraking
Evenals afstand is de frequentie en duur van aanrakingen tijdens onderling contact verschillend per cultuur. In Zuid-Europese landen en op de Balkan raken mannen elkaar bijvoorbeeld veel meer aan dan bij ons. In veel van deze landen zoals Rusland, Iran of Irak is het zelfs gebruikelijk dat mannen elkaar kussen bij een ontmoeting. Bij ons zijn dergelijke onderlinge aanrakingen bij mannen zeer ongebruikelijk. In sommige landen is het vanuit religieuze overwegingen ongewenst dat mannen en vrouwen elkaar aanraken in een terloops contact.
Oogcontact
Het is voor ons zo vanzelfsprekend dat we elkaar aankijken tijdens een gesprek, dat we twijfelen aan de geloofwaardigheid van anderen die dat niet doen. Toch is het niet in alle culturen zo gebruikelijk om elkaar aan te kijken. Voor Japanners is oogcontact tijdens een gesprek bijvoorbeeld niet zo vanzelfsprekend als voor ons. Het is bekend dat zij hun gesprekspartner niet aankijken, maar in plaats daarvan naar de hoogte van diens hals staren. In veel oosterse culturen getuigt het van respect om de ogen neer te slaan.
Aanleren van interculturele lichaamstaal?
Lichaamstaal kan behulpzaam zijn bij het aangaan van contact met mensen die een andere taal spreken. Maar zoals u gezien heeft, is deze taal minder universeel dan we aanvankelijk misschien zouden denken. Verkeerd geïnterpreteerde lichaamstaal kan leiden tot onbegrip vanwege totaal verkeerde conclusies. Betekent dit dat wij de lichaamstaal van verschillende culturen moeten leren kennen? Of doen we er goed aan om werknemers met een andere culturele achtergrond, behalve lessen in Nederlandse taal, ook een cursus Westerse lichaamstaal aan te bieden?
Onderdeel van de persoonlijkheid
Het is lastig om de afwijkende lichaamstaal van een andere cultuur geheel eigen te maken. Probeert u bijvoorbeeld maar eens iemand langer aan te kijken dan u gewend bent. Dit moet u dan zeer bewust doen, want het druist eigenlijk tegen uw gevoel in. Ook de afstand die we tot anderen aanhouden en de mate van aanraking die we gewend zijn in onze eigen cultuur zijn een tweede natuur geworden. Ditzelfde geldt voor mensen die uit een andere cultuur komen. Het leren van de Nederlandse taal is makkelijker dan het aannemen van gedrag uit onze cultuur. De lichaamstaal uit de eigen cultuur is bijna een onderdeel van iemands persoonlijkheid; deze verander je niet zomaar.
Respect en vriendelijkheid
In ieder geval is het belangrijk dat u zich in het contact met een medewerker die afkomstig is uit een ander land of cultuur bewust bent van het feit dat zijn gedrag en non-verbale communicatie kunnen verschillen met die van u. Als u de ander benadert met gebruikelijk respect en vriendelijkheid, kunt u eigenlijk niet zoveel verkeerd doen.
tekst: Frank van Marwijk.
© Bodycom Lichaamscommunicatie
 Lichaamstaal bij baby's
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk. In dit boek staat de communicatie tussen ouder en baby centraal. Het boek biedt boeiende informatie aan ouders met baby's en aan iedereen die beroepsmatig met baby's te maken heeft. Ook leuk als kraamcadeautje.
Meer informatie
Hoofdstukindeling
Online bestellen
Overzicht artikelen voor managers I
Homepage lichaamstaal
Informatie
Indien u belangstelling heeft voor een presentatie over lichaamstaal binnen uw bedrijf of
vereniging dan geven wij hierover graag meer informatie.
|
Boeken op onderwerp:
intercultureel
interculturele communicatie
samenleving
cultuurverschillen
mensenkennis
lichaamstaal
|
Bestellen via Managementboek
Bodycom Lichaamscommunicatie