Home
Basis
Uiting
Praktijk
Manager
Workshops
Boeken
Overzicht
managementartikelen
 
|
 |
Lees alles over lichaamstaal in
het boek van lichaamstaalexpert
Frank van Marwijk
 |
Bestel het boek LICHAAMSTAAL bij
bol.com of Managementboek.nl
De kracht van impliciete communicatie
Een goede manager is een meester in communiceren. Hij of zij weet als geen ander zijn of haar bedoelingen over te brengen. Zo zou het tenminste moeten zijn, toch? Als u kijkt naar hoe u zelf met mensen omgaat, concludeert u misschien dat dit u wel goed afgaat. Uw vragen worden beantwoord, uw adviezen worden opgevolgd en uw ideeën worden uitgevoerd. Bovendien beschouwt u zichzelf als een goede luisteraar. U houdt rekening met de meningen en gevoelens van anderen. Dit alles blijkt uit uw resultaten. U haalt uw doelen. Dat is toch de ultieme bedoeling? Toch is het maar de vraag of u altijd letterlijk zegt wat u bedoelt en of u altijd begrijpt wat anderen bedoelen. Eerder schreef ik daarom een handleiding voor meer begrip en heldere communicatie: Wat bedoelt u eigenlijk? Vandaag belicht ik de andere kant: hoe betekenisvol is impliciete communicatie?
Letterlijk of overdrachtelijk
Als u met klanten of medewerkers in gesprek bent, hebt u misschien het idee dat u letterlijk zegt wat u bedoelt. In werkelijkheid zijn er maar weinig mensen die dat altijd doen. In ons alledaagse taalgebruik gaan we uit van routines, aannames en verwachtingen. We laten belangrijke informatie die we als vanzelfsprekend beschouwen weg, we voegen er iets aan toe of zeggen, soms ongemerkt, iets totaal anders dan wat we feitelijk duidelijk willen maken. We gaan er gemakshalve van uit dat de ander wel snapt wat we bedoelen, zonder extra uitleg. Meestal klopt dat ook wel.
We kunnen gewoonlijk goed overweg met impliciete en onvolledige informatie. Zoals u kunt lezen in mijn artikel: Anticiperen met beperkte informatie, werkt ons brein als een uitstekende detective. We doen de hele dag niet anders dan anticiperen, associëren, analyseren en combineren. Zo verwerken we razendsnel alle informatie die we ontvangen en plaatsen die in de juiste context om er weer een kloppend en logisch geheel van te maken. Daarbij integreren we de kennis die we al hebben over de situatie. Ook de impliciete informatie die mensen verbergen met hun woorden pikken we eruit.
Dit menselijk vermogen om betekenis te geven aan impliciete informatie, zorgt ervoor dat we niet altijd alles letterlijk en compleet hoeven uit te spreken (en/of aan te horen) en dat we het niet altijd even nauw hoeven te nemen met de waarheid. Zo kan een collega vertellen dat hij 1000 kilometer heeft gereden naar zijn wintersportvakantie. De collega wil hiermee waarschijnlijk alleen een indruk geven van zijn ervaring van de lange reis in plaats van dat hij de letterlijke afstand bedoelt, die waarschijnlijk zo tussen de 850 en 1150 kilometer in kan liggen. Mensen die lijden aan een vorm van autisme hebben hier wel vaak problemen mee en zijn geneigd om te refereren naar de letterlijke betekenis van woorden. Dit leidt soms tot een langdradige en gedetailleerde uitleg van feiten.
Impliciet communiceren
Ons taalgebruik zit vol met metaforen, clichés, kwinkslagen, vergelijkingen en veronderstellingen. Zonder deze zouden we slechts saaie feitelijke informatie communiceren. Gek genoeg zou dat laatste ook minder effectief zijn om te bereiken wat we willen. Dat komt omdat we behalve over de inhoud tegelijkertijd op relationeel niveau communiceren. Soms kan beter iets indirect gezegd worden om de ander niet te kwetsen of gewoon om vriendelijker over te komen. Indirecte verzoeken zoals: ‘Ik ruik de koffie al!’ en ‘het is best warm hier’ voelen niet als een opdracht tot het maken van koffie of het openen van het raam en toch bereikt u er hetzelfde effect mee. Soms kunt u uit sociale overwegingen de feiten zelfs wat verdraaien. U zegt dan bijvoorbeeld: ‘We hebben een foutje gemaakt in onze analyse’, zonder de persoon te noemen die duidelijk de fout heeft gemaakt - en dat vermoedelijk zelf wel weet - en zonder te benadrukken dat het eigenlijk best een grote fout was.
Dan Sperber en Deidre Wilson, de grondleggers van de relevantietheorie, gaan ervan uit dat de boodschappen die mensen communiceren in principe relevant zijn binnen een bepaalde context. Als uit de woorden van de spreker niet valt op te maken wat diens bedoeling daarbij is, is het daarom goed om ook de context in ogenschouw te nemen. Zo lijkt de opmerking ‘Ik ruik de koffie al’ geen relevante opmerking als er nog helemaal geen koffie is. De relevante impliciete betekenis: ‘Ik heb trek in koffie, zou je die kunnen maken?’ is daaruit vervolgens goed af te leiden.
Coderen, decoderen en feedback geven
Om effectief te communiceren is het dus de kunst om uw bedoeling duidelijk te maken, ook zonder per se letterlijk te hoeven zeggen wat u bedoelt. Verder is het belangrijk dat u uit de reactie van de ander in voldoende mate kunt afleiden dat de ander begrepen heeft wat u bedoelde. Waarschijnlijk hebt u in communicatieboeken wel eens een schema gezien van hoe communicatie er theoretisch uitziet. U las dan over een zender die zijn boodschap codeert in een voor de ontvanger begrijpelijke code (taal). De ontvanger decodeert die boodschap en geeft feedback over hoe deze ontvangen is. Het bovenstaande maakt al duidelijk dat dit er in de praktijk meestal anders uitziet. We communiceren niet altijd letterlijk wat we bedoelen, laten vaak dingen weg en voegen soms dingen toe aan onze boodschap. We veronderstellen daarbij dat de ontvanger voldoende voorkennis, inlevingsvermogen, gevoel voor humor, inzicht in context en relativeringsvermogen heeft om de essentie te snappen. Als feedback nemen we vervolgens genoegen met een knikje of een glimlach en veronderstellen dan dat de ander ons begrepen heeft. Vaak gaat dit goed. Zoals gezegd is ons brein enorm goed in staat om alle losse eindjes aan elkaar te knopen.
Toch leidt het ook nog wel eens tot onduidelijkheden en misverstanden. Als u wel eens een portofoontraining hebt gevolgd, zal u dat zelf ervaren hebben. Bij zo’n training geeft één persoon aan anderen de instructie om een tekening na te maken of een situatie na te bootsen met Lego of Playmobil, uitsluitend door middel van instructies via de portofoon. Het blijkt dan behoorlijk lastig om je als ontvanger van de boodschap te verplaatsen in het perspectief van de zender en er de juiste informatie uit te halen die relevant is voor de actuele situatie (het uitvoeren van de opdracht). Als het al zo lastig is om goed te communiceren bij een oefening waar het de bedoeling is om alleen feitelijke informatie over te brengen, hoeveel lastiger moet het dan zijn om goed te communiceren in het dagelijks leven waar de sociale contexten en de communicatie-intenties zo uiteen lopen.
Effectief impliciet communiceren
De meeste communicatietrainingen zijn gericht op expliciete communicatie. De insteek daarbij is duidelijk zeggen waar het op staat. Impliciete communicatie daarentegen, is minder direct en niet altijd even duidelijk. Dit maakt het soms zeer ongrijpbaar. Mensen kunnen uw feitelijke bedoeling gemakkelijk negeren: ‘Je hebt me helemaal niet gevraagd het raam te openen...’. Toch is impliciet communiceren wel een nuttige vaardigheid die u als manager zou moeten beheersen. Als u de kunst verstaat om uw boodschappen indirect te communiceren komen die vaak minder ‘recht voor z’n raap’ en daardoor wat tactischer en milder over. Helaas is impliciete communicatie lastig te trainen. Het is eerder iets waar u een beetje ‘feeling’ bij moet ontwikkelen. Het gaat hier immers om het duidelijk maken van uw bedoelingen zonder die direct uit te spreken. Het is eerder het verpakken van de feitelijke boodschap in andere woorden of in uw manier van doen.
Belangrijk is dat u weet wanneer u expliciet en impliciet communiceert. Als u alleen maar communiceert via impliciete boodschappen, dan gaan mensen u zien als een vaag persoon die nergens voor staat. Soms moet u ervoor kiezen om duidelijk te zijn. In veel situaties kunt u er ook voor kiezen om eerst een impliciete, tactische, boodschap te communiceren. Als daar geen gehoor aan gegeven wordt, maakt u het expliciet. U zegt dan bijvoorbeeld: ‘De laatste keer heb ik gezegd dat ‘we’ een foutje hebben gemaakt in onze analyse. Ik ging er van uit dat je wel begreep dat dat om jou ging. Nu ik weer een fout heb geconstateerd, wil ik je er wel direct op aanspreken’....
tekst: Frank van Marwijk.
© Bodycom Lichaamscommunicatie
 Lichaamstaal bij baby's
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk. In dit boek staat de communicatie tussen ouder en baby centraal. Het boek biedt boeiende informatie aan ouders met baby's en aan iedereen die beroepsmatig met baby's te maken heeft. Ook leuk als kraamcadeautje.
Meer informatie
Hoofdstukindeling
Online bestellen
Overzicht artikelen voor managers I
Homepage lichaamstaal
Informatie
Indien u belangstelling heeft voor een presentatie over lichaamstaal binnen uw bedrijf of
vereniging dan geven wij hierover graag meer informatie.
|
Boeken op onderwerp:
lichaamstaal
relativeren
communicatie
management
emotie
mensenkennis
coachen
zakelijk flirten
onderhandelen
|
Bestellen via Managementboek
Bodycom Lichaamscommunicatie