Home
Basis
Uiting
Praktijk
Manager
Workshops
Boeken
Overzicht
managementartikelen
 
|
 |
Lees alles over lichaamstaal in
het boek van lichaamstaalexpert
Frank van Marwijk
 |
Bestel het boek LICHAAMSTAAL bij
bol.com of Managementboek.nl
De manager in zijn context
De gesprekken die u voert, de werkzaamheden die u verricht, de observaties die u doet en zelfs de gedachten die u heeft, staan maar zelden op zichzelf. Al deze elementen vinden plaats binnen een bestaande context. En het is deze context die voor een groot deel verantwoordelijk is voor de betekenis van het geheel. Het zijn niet de losse facetten, maar het is de samenhang die uw werk inhoud geeft. Om mensen en zaken objectief te beoordelen, dient u rekening te houden met het decor waarin het spel plaatsvindt. Soms dient u elementen uit hun context te lichten om hun ware aard te begrijpen. In dit artikel staat de schaduw eens in het zonnetje en de achtergrond op de voorgrond.
De context als deel van het geheel
Niets staat op zichzelf. Maar om niet voortdurend te worden afgeleid door randzaken, leren we te focussen op zaken die op de voorgrond staan. De context waarbinnen dit plaatsvindt, lijkt van ondergeschikt belang. Toch nemen we die context onwillekeurig mee bij de waarneming en beoordeling van het totale plaatje. In een eerder artikel legde ik al uit hoe de context ongemerkt meespeelt bij bijvoorbeeld de beoordeling van een gezichtsuitdrukking. Kunt u aan alleen iemands gezicht zien of hij bedroefd is of teleurgesteld? Bedroefdheid en teleurstelling zijn beide weergaven van - de basisemotie - verdriet. Het is niet de gezichtsuitdrukking die verdere differentiatie in betekenis mogelijk maakt, maar de context waarin de emotie getoond wordt. Kijkt iemand een beetje verdrietig bij het graf van zijn oma, dan zeggen we misschien dat hij bedroefd is. Kijkt hij op dezelfde manier als hij met een slecht rapport thuiskomt, dan noemen we hem teleurgesteld - niet andersom!
Welk vlak is lichter van kleur?
Om het belang van context uit te leggen, gebruik ik wel eens de Checker-shadow illusion van Edward H. Adelson. Deze hoogleraar van de technische universiteit van Massachusetts toont ons een driedimensionale afbeelding van een schaakbord met daarop een groene cilinder. Achter de cilinder bevindt zich een lichtbron, waardoor er een schaduw van de cilinder over het schaakbord valt. Eén van de schijnbaar zwarte vlakken op het schaakbord gaf Adelson de letter A en één van de ogenschijnlijk witte vlakken noemde hij B. Vervolgens stelde hij de vraag: Welk van de vlakken is lichter van kleur: A of B? Kijkt u even naar de afbeelding hieronder en tracht u daar eens antwoord op te geven, voordat u verder leest.
Wellicht meent u dat vak B lichter van kleur is dan vak A. Daarin bent u dan zeker niet de enige. Als we een patroon volgen van wit-zwart-wit-zwart, verwachten we dat de volgende kleur in het rijtje wit is. Daarbij houden we ook onbewust rekening met het perspectief en de aanwezige schaduwwerking. Onze hersenen vertalen dit in wat we waarnemen. U heeft hier te maken met een optische illusie. Het juiste antwoord op de vraag is dat de kleur van de vakken A en B exact hetzelfde zijn. En zelfs als u dit weet, is het nog lastig dat ook te kunnen zien zonder de context (het schaakbord en de cilinder) weg te nemen. Op deze site kunt u het bewijs aanschouwen en er meer over lezen. De context vertroebelt dus de werkelijkheid waarin we dingen waarnemen en interpreteren.
Psychologische testjes
Er bestaan nog veel meer van dit soort psychologische testjes waarbij uw objectieve waarneming op de proef wordt gesteld. Bekend zijn bijvoorbeeld afbeeldingen van lijnen die door omgevingsfactoren langer of korter lijken. Bent u liefhebber van dit soort testjes, dan kunt u hier en hier uw hart ophalen. Hoe dan ook, onze hersenen zorgen ervoor dat het beeld van onze omgeving zich aanpast aan onze verwachtingen. We zien wat we denken te zien, waarbij we automatisch rekening houden met de context. De context heeft niet alleen effect op onze optische waarneming. Alles wat we doen en alles waar we over denken, vindt plaats binnen een bepaalde context. Verandering van die context kan een totaal ander beeld over het geheel bij ons teweeg brengen. De werkelijkheid en hoe we die ervaren, wordt dus voor een groot deel gekleurd door de context.
Houd rekening met de context
Bij de interpretatie van een gebeurtenis dient u altijd rekening te houden met de context waarbinnen deze gebeurtenis plaatsvindt. De context bij bijvoorbeeld een gesprek kan bestaan uit verschillende elementen. De ruimte, plaats, achtergrond, omgevingsfactoren en keuze van het moment, bepalen voor een groot deel de sfeer en aard van het gesprek. Een gesprek met een medewerker dat u voert op uw kantoor, zal anders worden ervaren dan een spontaan praatje tijdens de lunch. Ook al is het gespreksonderwerp misschien hetzelfde. Of de conversatie formeel of informeel is, wordt dus niet alleen bepaald door wat u zegt en hoe u dat zegt, maar ook door waar en wanneer u dit zegt.
Ook de aan- of afwezigheid van bepaalde personen heeft effect op de communicatie. Stelt u zich voor dat u een medewerker feliciteert met zijn promotie. Hij kan dan trots zijn en dat enthousiast laten blijken. Toch zal hij een stuk gematigder reageren als de persoon die hierdoor de promotie heeft misgelopen ook aanwezig is. Als u daarmee geen rekening houdt, zou u kunnen concluderen dat de persoon die u aanspreekt helemaal niet zo blij is. Om het plaatje compleet te krijgen is het zinvol om niet alleen te kijken naar elk individu apart, maar ook te beoordelen hoe de aanwezigen op elkaar reageren.
De context in een gesprek
De context waarin een gesprek plaatsvindt, zorgt ervoor dat u dezelfde woorden van dezelfde persoon totaal verschillend kunt interpreteren. De waarde van iemands woorden verschilt per situatie. Als een medewerker er iets in een informeel onderonsje tegen u uitflapt, kunt u dit geheel anders opvatten dan wanneer hij hetzelfde in formele context aan u zou vertellen. De aard van een gesprek heeft ook invloed op de spreker. De ambiance heeft vaak effect op wat iemand precies zegt en hoe hij zich formuleert. Hoe officiëler de sfeer aanvoelt, des te meer we geneigd zijn om onze woorden op een goudschaaltje af te wegen. We zullen op zo’n moment minder vlug praten en meer denkpauzes inlassen. Ook is ons woordgebruik in zo’n situatie een stuk formeler. Door deze opstelling houden we - op onze beurt - de officiële situatie in stand. We conformeren ons aan de context van dat moment en erkennen de bestaande verhoudingen. Dit kan ook anders, maar daarover later meer.
De context in een gesprek wordt niet alleen bepaald door de omgevingsfactoren. Ook in de gespreksvoering zelf zitten contextelementen. Het is bijvoorbeeld goed om te weten wat de aanleiding is voor het gesprek en wat daaraan vooraf ging. De voorgeschiedenis van een thema waarover wordt gesproken kan enorm sfeerbepalend zijn. Ook maakt het verschil in welke mate uw gesprekspartner zelf betrokken is bij het gespreksonderwerp of er juist verder van afstaat. De gesprekstechnieken die u gebruikt, maken ook deel uit van de context.
Vragen in hun context
Een mededeling die u doet of een vraag die u stelt, lijkt soms op zichzelf te staan. Toch is dit maar zelden het geval. Hoe de mededeling wordt verstaan, heeft veel te maken met wat u eerder heeft gezegd. Een vraag kan een andere gevoelslading krijgen door de andere vragen eromheen. Tijdens screeningen voor hogere overheidsfuncties worden soms vragen gesteld over het privéleven van de kandidaat. Een van deze vragen zou kunnen zijn: ‘Bezoekt u wel eens besloten clubs?’. Wat voor gevoel krijgt u als deze vraag wordt gesteld in de volgende context?:
Wat doet u zowel in uw vrije tijd?
Heeft u veel vrienden?
Gaat u vaak uit?
Bezoekt u wel eens besloten clubs?
Nu verander ik de context (de vragen eromheen). Wat is nu uw gevoel bij dezelfde vraag?
Heeft u contacten met criminele organisaties?
Heeft u wel eens een andere relatie binnen uw huwelijk gehad?
Bent u wel eens bij een prostituee geweest?
Bezoekt u wel eens besloten clubs?
Dezelfde vraag wordt er plotseling een van een heel andere aard. In het eerste rijtje komt de vraag nog over als enige vorm van belangstelling. In het tweede rijtje krijgt u meer het gevoel dat u zich moet verantwoorden ten opzichte van de vraagsteller. Soms dient u elementen uit hun context te halen om hun ware aard te begrijpen. U kunt ze ook ze in een andere context plaatsen om te ontdekken hoe de betekenis verandert.
Wie bepaalt de context?
De context refereert gewoonlijk naar een bestaande situatie die de sfeer bepaalt. Veel mensen zijn van nature geneigd zich gedachteloos te conformeren aan de context op een bepaald moment. U komt bijvoorbeeld binnen in een vergadering waar een bedompte sfeer heerst. De aanwezigen hebben een bezorgde gezichtsuitdrukking. De spreker spreekt met een zachte lage stem en de overigen wrijven met hun handen aan hun gezicht. Het voelt bijna ongepast om in deze situatie het hoogste woord te nemen en/of enig enthousiasme te tonen. U gaat zitten en probeert voorzichtig in te haken bij het gespreksonderwerp. Tot uw verbazing merkt u dat het gespreksonderwerp niet zo beladen is als u had verwacht. U vraagt zich af wat er precies aan de hand is. Wellicht is er eerder iets besproken of gebeurd dat deze stemming veroorzaakt heeft. Als u daar op dat moment niet naar vraagt, bestaat de kans dat u meegevoerd wordt in de bestaande atmosfeer, zonder dat u weet waarom. Als u er wel naar vraagt, komt u misschien tot de ontdekking dat eigenlijk niemand het echt weet. Mogelijk was er in dit geval geen duidelijke aanleiding voor de bedompte sfeer, maar werden de aanwezigen er wel door besmet.
De context zelf bepalen
In sommige situaties toont u respect als u zich aanpast aan de situatie. Toch hoeft u zich niet altijd te laten meeslepen door de bestaande context. U kunt de context ook beïnvloeden. U kunt bijvoorbeeld een gunstig tijdstip kiezen waarop een bespreking plaatsvindt. U kunt de ruimte uitzoeken en de inrichting daarvan bepalen. U kunt ervoor zorgen dat een bepaalde bijeenkomst een formeel of informeel karakter krijgt door verandering aan te brengen in de omgevingsfactoren. In restaurants klinkt vaak een zacht muziekje op de achtergrond, waar u zich soms pas bewust van wordt als u het hoort op het toilet. Dit is enorm sfeerbepalend! Waarom past u dit niet toe bij u op kantoor? Al is het maar af en toe. In sommige kantoren in Japan worden zelfs via de airconditioning luchtjes verspreid om de stemming van de werknemers te verbeteren: 's morgens citroengeur als opwekkertje, 's middags de geur van hout als middel tot ontspanning en in de namiddag bloemengeur ter bevordering van de concentratie. Zover hoeft u natuurlijk niet te gaan. Toch is het goed eens te kijken wat de entourage teweeg brengt. Het is goed om te beseffen dat u zelf ook deel uitmaakt van de context. Uw aan- of afwezigheid kan enorm sfeerbepalend zijn. Door u bijvoorbeeld ergens op enthousiaste wijze over uit te laten, kunt u ook anderen prikkelen in positieve zin.
tekst: Frank van Marwijk.
© Bodycom Lichaamscommunicatie
 Lichaamstaal bij baby's
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk. In dit boek staat de communicatie tussen ouder en baby centraal. Het boek biedt boeiende informatie aan ouders met baby's en aan iedereen die beroepsmatig met baby's te maken heeft. Ook leuk als kraamcadeautje.
Meer informatie
Hoofdstukindeling
Online bestellen
Overzicht artikelen voor managers I
Homepage lichaamstaal
Informatie
Indien u belangstelling heeft voor een presentatie over lichaamstaal binnen uw bedrijf of
vereniging dan geven wij hierover graag meer informatie.
|
Boeken op onderwerp:
communicatie
management
emotie
lichaamstaal
relativeren
coachen
zakelijk flirten
onderhandelen
|
Bestellen via Managementboek
Bodycom Lichaamscommunicatie