Home
Basis
Uiting
Praktijk
Manager
Workshops
Boeken
Overzicht
managementartikelen
 
|
 |
Lees alles over lichaamstaal in
het boek van lichaamstaalexpert
Frank van Marwijk
 |
Bestel het boek LICHAAMSTAAL bij
bol.com of Managementboek.nl
U of jij?
Wat zijn de regels met betrekking tot het tutoyeren of vousvoyeren in het zakelijk verkeer? Op deze vraag is steeds lastiger antwoord te geven omdat daar geen eenduidige regels (meer) voor blijken te bestaan. De meeste etiquetteboeken adviseren nog steeds om de aanspreektitel u te gebruiken bij mensen die ouder zijn dan uzelf en bij mensen die u niet goed kent. Dit is een algemene regel die in de hedendaagse praktijk toch niet altijd opgaat. U of jij zijn niet zo eenvoudig aan leeftijd of bekendheid te verbinden. Het is eerder een kwestie van sociale afstand en betrokkenheid - iets wat u blijkbaar moet aanvoelen. Maar ja, hoe doet u dat?
Het al dan niet hanteren van de beleefdheidsvorm is sterk aan verandering onderhevig. Dertig jaar geleden was het nog gebruikelijk dat zakenrelaties elkaar met u aanspraken. U zeggen, was ook de norm in een gesprek met onbekenden. Via de media werden kijker, luisteraar of lezer ook standaard met de u-vorm aangesproken. Zelf kom ik uit een gezin waar het normaal was dat wij (kinderen) onze ouders met u aanspraken. Dat was gebruikelijk in die tijd.
Van u naar jij
Toen de omroep Veronica voor het eerst begon met het aanspreken van haar publiek in de jij-vorm, gaf dat vooral bij veel ouderen een schok. En toen jonge werknemers hun oudere collega’s gemakkelijk in de jij-vorm gingen aanspreken, kwamen er soms reacties in de trant van ‘Ik heb niet met je geknikkerd hoor!’. Het onderscheid tussen jong en oud moest worden gerespecteerd, wat bleek uit de maner van aanspreken. U stond voor respect.
De laatste decennia vindt er in rap tempo verandering plaats in het gebruik van u en jij. Veel media spreken lezers, luisteraars en kijkers aan in de jij-vorm en bekende politici worden met hun voornaam aangeduid. Binnen teams spreken collega’s elkaar gewoonlijk aan met jij en jou, ongeacht de leeftijd. Vooral door het internet wordt het ook steeds normaler om correspondentie in de jij-vorm te voeren. In fora op internet wordt gejijt zonder aanziens des persoons. En ook in een snelle mailwisseling naar een collega van een ander filiaal, zelfs als u die nooit ontmoet hebt, is het normaal dat u daarbij de jij-vorm gebruikt. Bekende klanten worden door verkopers met hun voornaam aangesproken. Er zijn zelfs bedrijven zoals IKEA die hun personeel instrueren alle klanten te tutoyeren.
Zegt u jij of zeg jij u?
De zakenrelaties die managers aangaan, lijken minder formeel en juist persoonlijker dan ze dertig jaar geleden waren. Het is gemakkelijker geworden elkaar te tutoyeren, maar dat maakt de keuze in aanspreekvorm juist minder eenvoudig. Zelf zeg ik al snel jij tegen mensen die ik bijvoorbeeld ontmoet tijdens recepties en congressen. Maar toch hanteer ik daarbij een zekere norm. Zo zal ik mensen die aanzienlijk ouder zijn dan ikzelf toch niet zo snel met jij aanspreken. En ook dat vervaagt naarmate ik zelf ouder word. Er zijn steeds minder mensen op de werkvloer die veel ouder zijn en een traditionele benadering verlangen. Via de telefoon is het nog lastiger te bepalen, maar ook dat gaat bij mij vaak op gevoel. Vaak begin ik een gesprek met een onbekende met u, maar als ik merk dat er een informele sfeer ontstaat stap ik al snel over op de jij-vorm. Bij twijfel vraag ik het en natuurlijk zegt niemand daar nee op.
Heel Europa is in beweging, schrijft de Amsterdamse advocaat dr. mr. C.B. Schutte. In Scandinavië is de beleefdheidsvorm ‘De' praktisch uitgestorven en slaat ‘du' de klok. In formalistisch Duitsland leeft ‘Sie' nog, maar is ‘du' in opmars. ‘Vous' staat in Frankrijk nog fier overeind, maar laat haarscheuren zien. In Spanje is het formele ‘Usted' volkomen op zijn retour. Schutte denkt dan ook dat het moment is aangebroken om voor het Nederlands afscheid te nemen van u.
Waarom twee aanspreekvormen?
Veel - vooral oudere - mensen vinden het nog steeds vervelend om door jongere en onbekende mensen zomaar met jij aangesproken te worden. Zelf hanteren ze - als vanouds - de ‘beleefdheidsvorm’ u bij alle mensen die ze niet kennen. Zo zullen ze ook een achttienjarige caissière met u blijven aanspreken. Het achterliggende idee is dat het gebruik van u beleefder is dan de meer populaire en intieme vorm jij. De vraag is of dat waar is. De beleefdheidsvormen in de Europese talen zijn ontstaan in de renaissance. Door vousvoyeren of tutoyeren werd het verschil tussen standen en hiërarchische relaties benadrukt. De verschillende aanspreekvormen accentueerden dus het onderscheid en de afstand tussen mensen.
In de huidige Westerse maatschappij wordt steeds minder belang gehecht aan hiërarchische relaties. Er wordt meer uitgegaan van gelijkwaardigheid. De vraag is of verschillende aanspreekvormen daar nog wel bij passen. U wordt gezien als ‘beleefdheidsvorm’, maar dat maakt jij nog geen ‘onbeleefdheidsvorm’. Het woord u schept een zekere afstand, terwijl jij eerder de nabijheid en gelijkwaardigheid benadrukt.
Eén aanspreekvorm
Het gemakkelijke gebruik van de jij-vorm, lijkt te zijn overgewaaid uit het Engels. In die taal wordt immers maar één aanspreekvorm (you) gebruikt. Toch is dat niet helemaal juist. De Engelsen zijn van oorsprong een zeer formeel volk. Het zou dus niet logisch zijn dat juist de Britten hun beleefdheidsvorm zouden afschaffen en massaal overgaan op tutoyeren. You is juist de beleefdheidsvorm die eerder door u dan door jij vertaald kan worden. U kunt dit een beetje vergelijken met het Vlaamse gebruik van u en gij. De Engelse taal kende ooit een beleefdheidsvorm voor enkelvoud ( thou) en een andere vorm voor meervoud (you). You drong als beleefde vorm het enkelvoud binnen. Nu is you in het Engels de enige vorm voor enkelvoud en meervoud. En daarmee is het beleefdheidsonderscheid in de aanspreekvormen eveneens verdwenen.
De website zegmaarjij.nl voert campagne voor het afschaffen van de u-vorm. Door dat te doen wordt het artificiële onderscheid tussen mensen kleiner. Maar om dit te bereiken zou natuurlijk ook de vorm jij kunnen worden afgeschaft. Dan zou u overblijven. In feite maakt dat geen verschil omdat alleen het bestaan van twee aanspreekvormen het verschil tussen mensen benadrukt. Als alleen het woord jij zou overblijven is dat dus net zo respectvol als wanneer voortaan, net in het Vlaams, alleen de vorm u gebruikt zou worden.
Duidelijkheid
U staat voor afstand en respect, zakelijkheid en status, maar ook nog altijd voor beleefdheid en onderscheid. Jij of je is in de regel informeel en klinkt vriendschappelijk en vertrouwd. Deze kennis maakt het nog steeds niet gemakkelijk om in deze tijd een keuze te maken in het gebruik van u of jij. Stelt de persoon die u aanspreekt vooral formaliteit, respect en status op prijs of vindt de ander de informele benadering prettiger. De keuze kan nogal verschil maken in het verloop van het contact dat daarna plaatsvindt. Hoe doet u het best zaken - in een formele of informele context? Het zou gemakkelijk zijn als we vanaf morgen gebruik zouden kunnen maken van één aanspreekvorm óf u óf jij. Dan zou elk contact even persoonlijk en ook respectvol zijn. Dit is echter niet de huidige praktijk.
Aan de buitenkant kunt u niet zien of iemand het prettig vindt om met u of jij te worden aangesproken. En zeker via mail of telefoon is dat lastig. U kunt dan niet waarnemen met wat voor persoon in welke leeftijd u te maken hebt. Omdat er geen eenduidige regels bestaan, blijft het een kwestie van aanvoelen. Toch zijn er wel enkele uitgangspunten te benoemen.
Uitgangspunten voor tutoyeren of vousvoyeren
Liever ‘overdressed’
Als u niet weet wat u naar een bepaalde gelegenheid moet aantrekken, is overdressed beter dan underdressed. Dat geldt ook voor tutoyeren. Zolang u niet weet wat de ander op prijs stelt, is vousvoyeren een veilig uitgangspunt. Het is namelijk altijd mogelijk om later van u naar jij over te stappen als u meent dat het contact intiemer is geworden. Andersom is lastiger. Zodra u eenmaal jij bent gaan zeggen, is er geen weg terug. Dat zou immers opgevat kunnen worden als vergroting van de afstand in de relatie.
Gelijk of ongelijk
Als u en uw gesprekspartner u tegen elkaar zeggen is er sprake van gelijkheid. Als u jij tegen elkaar zegt, is die gelijkheid er ook. Maar in het geval één van beiden u zegt en de ander jij, is er sprake van een ongelijkwaardige relatie. Eenzijdig tutoyeren schept dus een grotere afstand dan het gebruik van u. Dat wil overigens niet zeggen dat dat altijd verkeerd is. Als uw gesprekspartner bijvoorbeeld beduidend jonger is dan uzelf, kan het best zijn dat u hem tutoyeert, terwijl de ander toch u blijft zeggen. U kunt dan voorstellen om elkaar te tutoyeren. Doe dat voorstel echter maar een kéér. Als de ander u daarna met u blijft aanspreken, laat het dan zo.
Stel uzelf voor
Als u wilt weten hoe u de ander kunt aanspreken, helpt het om uzelf voor te stellen. Het noemen van uw voornaam verkleint de barrière voor de ander om u te tutoyeren. De ander zal zich ook voorstellen. Noemt hij dan alleen zijn achternaam, blijf dan u zeggen. De ander stelt dat dan zeker op prijs. Zegt hij alleen zijn voornaam, dan kunt u hem direct tutoyeren. Noemt hij voor- en achternaam dan kunt u nog steeds alle kanten op.
Liever je dan jij
Als u bij een onbekende begint met tutoyeren, maak dan (zeker in het begin) gebruik van het woord je in plaats van de veel hardere woorden jij en jou. Je wordt gevoelsmatig sneller geaccepteerd. Gebruik bij een meningsverschil de vorm jij helemaal nooit. Dit voelt als een verwijtende vinger. Formuleer uw zinnen zo dat u je kunt gebruiken. Dit is minder aanvallend.
Let op uw intonatie
Om respect te tonen, maakt het vaak niet uit of u de woorden u of je gebruikt. Het maakt wel uit hoe u het zegt. Gebrek aan respect blijkt eerder uit uw intonatie dan uit de aanspreekvorm.
Spreek een groep aan met u
Als u spreekt voor een groep. Blijf dan de meervoudsvorm u gebruiken. Zelfs in deze tijd wordt jullie als een wat platvloerse aanspreekvorm beschouwd. Zelfs als u voor jongeren spreekt of voor uw eigen collega’s is u beter dan jullie. Bij kinderen en intimi (bijvoorbeeld tijdens een toespraak op een bruiloft) kunt u dit natuurlijk wel gebruiken.
tekst: Frank van Marwijk.
© Bodycom Lichaamscommunicatie
 Lichaamstaal bij baby's
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk. In dit boek staat de communicatie tussen ouder en baby centraal. Het boek biedt boeiende informatie aan ouders met baby's en aan iedereen die beroepsmatig met baby's te maken heeft. Ook leuk als kraamcadeautje.
Meer informatie
Hoofdstukindeling
Online bestellen
Overzicht artikelen voor managers I
Homepage lichaamstaal
Informatie
Indien u belangstelling heeft voor een presentatie over lichaamstaal binnen uw bedrijf of
vereniging dan geven wij hierover graag meer informatie.
|
Boeken op onderwerp:
lichaamstaal
relativeren
communicatie
management
emotie
mensenkennis
coachen
zakelijk flirten
onderhandelen
|
Bestellen via Managementboek
Bodycom Lichaamscommunicatie