Home
Basis
Uiting
Praktijk
Manager
Workshops
Boeken
Overzicht
managementartikelen
 
|
 |
Lees alles over lichaamstaal in
het boek van lichaamstaalexpert
Frank van Marwijk
 |
Bestel het boek LICHAAMSTAAL bij
bol.com of Managementboek.nl
Twaalf cognitieve technieken om inzicht te geven
Gisteren zag ik in de supermarkt twee vrouwen die nieuwjaarsloten kochten. Ik hoorde de caissière vragen of ze een voorkeur hadden voor een bepaald nummer. ‘Nee’, zei een van de vrouwen, ‘maar ik wil wel graag een even nummer’. Zo’n gesprek is niet ongewoon. Het is gebruikelijk om aan kopers van nieuwjaarsloten te vragen of ze een voorkeur hebben voor een bepaald nummer en dat dan te verstrekken. Als je er echter rationeel naar kijkt, is het wel bijzonder. Als je ervan uitgaat dat de nummers at random worden gekozen, zou het niet mogen uitmaken welk nummer je kiest. Eenzelfde fenomeen zie je bij spelprogramma’s zoals ‘Postcode Miljoenenjacht’. Daar wordt aan de finalist gevraagd een gouden koffer te kiezen. Ook daarbij kiest de kandidaat vaak bewust voor een nummer dat hem of haar mogelijkerwijs geluk zal brengen. Als de presentatrice vraagt naar de motivatie voor de keuze van het getal wordt er maar zelden gezegd dat die op willekeur gebaseerd was. Meestal wordt de verjaardag van een familielid of de eigen trouwdag genoemd. Dat moet geluk brengen!
Illusion of control
Het idee om controle te hebben op aspecten die je feitelijk niet kunt beïnvloeden, wordt Illusion of control genoemd. Veel gedrag van mensen worden bepaald door irrationele overwegingen. Dat betekent niet dat deze mensen gek zijn. Als je aan hen zou vragen om rationeel te kijken naar de keuzes die ze maken, kunnen ze vaak wel toegeven dat de gedachtes die ze erbij hebben waarschijnlijk niet helemaal kloppen. Toch veranderen ze hun keuze dan niet meteen. Ze doen er dan wat lacherig over en motiveren hun gedrag met: ‘ach wat maakt het uit’ of ‘baat het niet, dan schaadt het niet’. Nu zal dat voor loten of gelukskoffers inderdaad niet zoveel verschil maken. Maar mensen laten belangrijke keuzes ook van hun controlegevoel afhangen. Ze nemen bijvoorbeeld meer risico op een ‘speciale dag’ of zijn voorzichtiger op een dag die minder geluk lijkt te brengen. Zo wordt de effectenhandel sterk beïnvloed door aspecten als verwachtingen, geloof en vertrouwen.
Handelen vanuit de Illusion of control pakt niet altijd verkeerd uit. Het gevoel dat iets wel zal lukken, kan bijvoorbeeld een vorm van saamhorigheid en enthousiasme in een team teweeg brengen. Dit zorgt ervoor dat het inderdaad beter gaat. Een voorbeeld is het hebben van een mascotte in een sportteam of het slaken van een yell om het vertrouwen in succes te vergroten. Hier gaat een vorm van self-fulfilling prophecy aan het werk. Wat het team verwacht, wordt dan ook werkelijkheid.
Illusion of no control
Maar het kan ook andersom. Mensen kunnen ook gedemotiveerd worden door irrationele gedachten. Laat ik dit de illussion of no control noemen. Het handelen wordt dan bepaald door doemdenken, geloof in onheil, faalangst en gevoelens van onvermogen. Sinds de kredietcrisis bestaat er bijvoorbeeld bij veel mensen het gevoel dat de economie er op korte termijn niet veel beter op zal worden. Dit zorgt voor overmatige voorzichtigheid, wat er vervolgens voor zorgt dat ook dit waar wordt (opnieuw een self-fulfilling prophecy). Een dergelijk fenomeen zie je ook bij teams die niet geloven in verandering omdat eerdere pogingen om veranderingen teweeg te brengen zijn gestrand (bijvoorbeeld door veel managementwisselingen). De teamleden gaan er dan van uit dat het ‘wel weer niets’ zal worden en uiten zich in termen van ‘dit hebben we al zo vaak meegemaakt’. Soms bestaat het idee dat als er iets mis kan gaan, dat ook zal gebeuren. Dit staat bekend als de Wet van Murphy. Een dergelijk team, dat veranderingsmoe is, is vaak weinig gemotiveerd om een nieuwe poging een kans te geven. Ze houden het liever bij het oude en door hun gebrek aan motivatie wordt het inderdaad niets. Het is nu de kunst om het depressieve team weer het gevoel van controle terug te geven. Het team moet weer gaan geloven in (zijn eigen) mogelijkheden in plaats van in het ongrijpbare onheil. Is het tijd voor therapie voor team en/of medewerkers?
Cognitieve therapie
Mensen die depressief zijn hebben vaak irrationele gedachten over hun eigen mogelijkheden. Ze zijn niet in staat om problemen in perspectief te zien en hebben het gevoel dat negatieve dingen hun gewoonweg overkomen. Ze missen elk gevoel van controle over gebeurtenissen in hun leven. Een therapievorm die zeer succesvol is bij de behandeling van mensen met irrationele gedachten is de cognitieve therapie. In deze therapie laat de therapeut zijn patiënten hun gedachten toetsen aan de werkelijkheid. De patiënten ontdekken zo zelf dat hun irrationele denkpatroon onjuist is, waarna ze kunnen werken aan veranderingen van hun instelling en het daardoor bepaalde gedrag.
Verschillende technieken die cognitief therapeuten gebruiken om patiënten problemen in verhouding te laten plaatsen, kunt u ook gebruiken in gespreksvoeringen over problemen op het werk. Ze zijn nuttig om individuele teamleden en/of het hele team anders naar zaken te laten kijken. Hier volgt een aantal technieken uit de cognitieve therapie die u hiervoor zou kunnen gebruiken.
1. Het taartdiagram
Depressieve mensen hebben vaak de neiging om oorzaken van problemen bij zichzelf neer te leggen. Het gebruiken van een taartdiagram kan hen helpen om een en ander in de juiste verhouding te zien. Dit geldt ook voor teamleden die slechts een enkelvoudige oorzaak van problemen kunnen zien. Het taartdiagram kan helpen om de eigen gedachten daarover inzichtelijk maken. Teken hiervoor een cirkel en beschrijf die als zijnde een taart met stukken van verschillende formaten. Elke taartpunt representeert een deel van de oorzaken van een probleem. Laat de teamleden aangeven welk deel van het probleem volgens hen door interne oorzaken of externe oorzaken teweeg wordt gebracht.
2. Het continuüm
Bij het continuüm vraagt u aan een medewerker om een gebeurtenis of probleem op een schaal van 0 t/m 10 te scoren. Dit kunt u bijvoorbeeld gebruiken om het vertrouwen van het team in succesvolle verandering inzichtelijk te maken, waarbij 0 staat voor het volledig ontbreken van vertrouwen en 10 voor een 100% vertrouwen in succes. Als u dit in een teamoverleg gebruikt, zal vaak blijken dat het vertrouwen groter is dan verwacht. Medewerkers willen immers niet graag als doemdenkers worden afgeschilderd, waardoor de uitslag positiever uitpakt dan zij eerder hadden gedacht.
3. Het tweekolommen gesprek
Als mensen keuzes moeten maken is het niet altijd simpel om de motivatie voor zichzelf helder te krijgen. Maak in gesprek met een medewerker twee kolommen op een papier (of whiteboard) en laat de ander voordelen (links) en nadelen (rechts) opnoemen. Met dit uitgangspunt is het gemakkelijker om over problemen en mogelijke oplossingen te spreken.
4. Dubbele norm hanteren
Vaak zijn we rationeler en rechtvaardiger in ons oordeel over anderen dan over onszelf. Bij de techniek van de dubbele norm vraagt u een medewerker die zich negatief over zichzelf uitlaat, te overwegen wat het voor gevolg zou hebben als hij/zij zijn actuele oordeel op anderen zou toepassen.
5. Helicopterview
Vraag aan een medewerker of aan het team om afstand te nemen van de huidige situatie en zichzelf te observeren alsof ze als buitenstaander van boven naar beneden kijken, wat zien en denken ze dan?
6. Alternatieven bedenken
Als een persoon of een team in een negatieve spiraal zit en maar één uitkomst kan zien, kan het helpen om dat negatieve standpunt als uitgang te gebruiken: ‘Stel dat de negatieve situatie waarvoor we blijkbaar bang zijn inderdaad plaatsvindt. Welke acties kunnen we dan ondernemen die tot een gunstige uitkomst zouden kunnen leiden?’
7. Uitgaan van een nulpunt
Problemen worden vaak vergeleken met de ideale situatie waarin het probleem niet bestaat. Die situatie lijkt ver weg en daarmee onhaalbaar. U kunt dit anders structureren door te spreken vanuit een nulpunt. U zegt bijvoorbeeld tegen een medewerker: ‘Het lijkt erop dat je jezelf vergelijkt met het beste wat je hebt gedaan of het beste wat anderen hebben gedaan. Maar wat als je jezelf vergelijkt vanuit een nulpunt, wat heb je dan gedaan of kun je doen dat beter is dan nul?
8. Vergelijkingen depolariseren
Het beste lijkt onhaalbaar. Depressieve mensen en gedemotiveerde teams vergelijken zichzelf vaak met de top, de allerbeste op een bepaald terrein en concluderen dat ze daarvoor onderdoen. Laat hen nu redeneren vanuit een denkbaar gemiddeld niveau. ‘Doen we het beter of slechter dan een gemiddeld niveau en hoeveel wijken we daarvan af?’ Dit geeft een realistischer perspectief.
9. Hoe kan het anders?
Het team kijkt alleen naar het feit dat het niet voldeed aan hoge normen. Deadlines zijn niet gehaald en/of problemen zijn blijven bestaan. Daarmee ligt de focus op het onvermogen, niet op leren hoe het anders kan. Stel voor om verder te kijken dan naar het probleem op zich, en zich bijvoorbeeld te verplaatsen in anderen in vergelijkbare situaties. Hoe hebben die het aangepakt? Hoe zijn die er bovenop gekomen? Wat konden die voor positiefs ondernemen?
10. Criteria diversifiëren
Soms denken mensen dat ze een kwaliteit of vaardigheid missen omdat ze het er in een of twee situaties niet goed vanaf brachten. Als je jezelf bekritiseert, verdwijnen positieve kwaliteiten gemakkelijk naar de achtergrond. Laat een team, dat spreekt over onvermogens, eens analyseren welke kwaliteiten ze denken te missen. Laat hen er positieve kwaliteiten tegenover stellen.
11. Alles radicaal weghalen
Laat uw team zich voorstellen dat ze alles wat ze hadden opeens kwijt zijn. Vraag hen wat ze dan het liefst terug zouden willen hebben en waarom. Vraag ze om steeds één ding tegelijk te noemen en laat ze u ervan overtuigen waarom ze dat zo graag terug willen hebben.
12. Nieuwe kansen en zingeving onderzoeken
Als een medewerker spreekt over negatieve aspecten die hij/zij ervaart in het werk, kan het helpen om een ander perspectief in te nemen. U kunt dan noemen dat de medewerker op dit moment sterk gericht is op verlies of conflict, wat erg negatief kan aanvoelen. Vraag of het ook mogelijk is om er anders naar te kijken, bijvoorbeeld in de zin van een nieuwe betekenis die het aan de werkinhoud en persoonlijke doelen kan geven.
tekst: Frank van Marwijk.
© Bodycom Lichaamscommunicatie
 Lichaamstaal bij baby's
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk. In dit boek staat de communicatie tussen ouder en baby centraal. Het boek biedt boeiende informatie aan ouders met baby's en aan iedereen die beroepsmatig met baby's te maken heeft. Ook leuk als kraamcadeautje.
Meer informatie
Hoofdstukindeling
Online bestellen
Overzicht artikelen voor managers I
Homepage lichaamstaal
Informatie
Indien u belangstelling heeft voor een presentatie over lichaamstaal binnen uw bedrijf of
vereniging dan geven wij hierover graag meer informatie.
|
Boeken op onderwerp:
lichaamstaal
relativeren
communicatie
management
emotie
mensenkennis
coachen
zakelijk flirten
onderhandelen
|
Bestellen via Managementboek
Bodycom Lichaamscommunicatie